تحلیل ساختاری گسل اصلی جوان زاگرس و ارتباط آن با گسل وارون اصلی زاگرس در کردستان

در این نوشتار ارتباط ساختاری دو سیمای ساختاری مهم زمین درز زاگرس یعنی گسل اصلی جوان زاگرس (MRF) و گسل وارون اصلی زاگرس (MZRF) در کردستان مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی این ارتباط به حل مسائل مرتبط با زمین درز زاگرس همچون تکامل ساختاری و لرزه زمین ساخت آن کمک می کند. بر پایه این بررسی، در حدود عرض جغرافیایی ̊36، قطعه سردشت گسل اصلی جوان زاگرس به گسل وارون اصلی زاگرس برخورد می کند و به سمت جنوب خاور این محل برخورد، تنها گسل اصلی جوان زاگرس مرز میان کمربند چین خورده- رانده زاگرس و پهنه سنندج- سیرجان را تشکیل می دهد. در این محل قطعات بریده شده از گسل وارون اصلی زاگرس در پهنه گسل اصلی جوان زاگرس دیده می شودکه این امر دیرین تر بودن گسل وارون اصلی زاگرس را نشان می دهد. این بررسی نشان می دهد که گسل اصلی جوان زاگرس در حد واسط گسل های پیرانشهر در شمال باختر و گسل مریوان در جنوب خاور، یعنی در میان عرض های جغرافیایی 30 ̊35 و 30 ̊36 تغییر روند داده به گونه ای که در راستای گسل خمیدگی ایجاد شده است. در حاشیه های جنوب باختری و شمال خاوری این خمیدگی به ترتیب گسل های سردشت و بانه برداشت شده اند که سازوکار آنها دارای مولفه حرکتی عادی است. با در نظر گرفتن ویژگی های هندسی و جنبشی و میدان تنش دیرینه بخش خمش یافته گسل اصلی جوان زاگرس(گسل سردشت) می توان گفت که این گسل بخشی از گسل اصلی جوان زاگرس با راستای N30W است و به دلیل انحراف نسبت به بردار جابه جایی اصلی N60W دارای مولفه کشش شده است. بنابراین گسل سردشت به طور هم زمان جنبش های امتدادلغز و ترافشارشی مرز میان پهنه سنندج-سیرجان و زاگرس چین خورده- رانده و جنبش های کششی حاصل از خمش به سمت راست گسل اصلی جوان زاگرس را تحمل کرده است. تحلیل تنش دیرینه (با استفاده از روش برگشتی چند مرحله ای) برای جنبش های مختلف، میدان های تنش مجزایی را نشان می دهد؛ میدان های تنش دیرینه با میدان های تنش حاصل از حل کانونی زمین لرزه های مرتبط با راستای زمین درز زاگرس هماهنگی دارند که نشان دهنده جوان بودن میدان تنش به دست آمده از روش برگشتی است. در اثر جابه جایی گسل وارون اصلی زاگرس توسط گسل سردشت، افت قائم قابل توجهی در گسل وارون اصلی زاگرس ایجاد شده است که به این دلیل، در شمال باختر گسل اصلی جوان زاگرس، میان عرض های جغرافیایی 20 ̊35 و 00 ̊36، گسل وارون اصلی زاگرس در سطح زمین برونزد ندارد.