تحلیل روان شناختی تعزیه و مکانیسم اثرگذاری آن

یکی از مهم ترین مناسک جمعی در تشیع، مراسم عزاداری محرم است که اکثریت مومنان شیعی بدان می پردازند. محتوای این مراسم، گفتمان دینی خاصی را پدید آورده است که می توان آن را گفتمان کربلا نامید. گفتمان کربلا، گفتمانی است که دال برتر آن روایت عاشورا توسط دین داران شیعی در طول صور مختلف در مناسک عزاداری است. مناسک عزاداری و گفتمان کربلا به دلیل نقشی که در حیات مردم داشته است، در صور مختلفی متبلور شده و مردم آن را طی سازوکارها و صورت بندی های متنوعی بازسازی کرده اند. شکل سنتی تئاتر ایرانی، یعنی تعزیه، و همچنین صور دیگری مثل روضه، سفره های نذری خانگی، دسته های زنجیرزنی در ماه محرم، هیئت های سینه زنی و عزاداری، و مجالس مکرر و متعددی که تحت تاثیر این گفتمان، حیات دینی مردم را تشکیل می دهند، همه بیانگر تکثر تجلیات گفتمان کربلا در زندگی مردم اند. از صور مهم ظهور، بروز و عملکرد این گفتمان، تعزیه و هیئت های عزاداری اند. در پژوهش پیش روی با روش تحلیل اسنادی، مراسم تعزیه و عزاداری در ماه محرم از دیدگاه روان شناختی، به ویژه روان شناسی اجتماعی و روان شناسی هنر، تحلیل گردید. جامعه پژوهش، همه منابع دست اول و دست دوم از منابع غنی اسلامی و علمی بود که در نشریات، سایت های معتبر اینترنتی، فیلم های مستند و خاطره ها موجود بود و نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شد. بر پایه نتایج این پژوهش، سازوکار اثرگذاری تعزیه ها بر افراد عزادار، با توجه به ده عامل روان شناختی تبیین شد.