بررسی نقش نیلوفر آبی در هنر ایران باستان و دوران اسلامی

نیلوفر، از آن دست گیاهانی است که در آئین و ادیان مختلف توجه بسیاری را به خود معطوف کرده است. این گیاه در رویکردهای اسطوره ای و نمادین با مفاهیمی چون رویش، زایش و باروری مرتبط است. بنابر آنچه بیان شد، بررسی نماد نیلوفر در نگاره های دوران هخامنشی و ساسانی و بازتاب آن در هنر دوره اسلامی، موضوعی است که برای مقاله پیش رو درنظر گرفته شده است. برای محقق ساختن چنین موضوعی که هدف این پژوهش نیز به شمار می رود، جایگاه نماد نیلوفر در تمدن ایران باستان و اسطوره های مرتبط با آن در ادیان ایران باستان و همچنین ارتباط این نماد با گل شاه عباسی، تحلیل شده است.
براین مبنا، پرسش های قابل طرح در تحقیق حاضر بدین قرار است که برچه مبنایی می توان نیلوفر را نماد آفرینش و باروری در ایران باستان دانست و ارتباط آن را با آب توجیه کرد. دیگر اینکه چگونه پس از ظهور اسلام گل نیلوفر به عرصه هنر اسلامی راه یافت.
روش تحقیق به کاررفته در این مقاله، توصیفی- تطبیقی و یافته اندوزی آن هم به شیوه کتابخانه ای است. براین اساس، جایگاه نماد نیلوفر در اسطوره های ایرانی با هدف روشن ساختن جنبه کهن الگویی آن مطرح می شود که ازطریق این بررسی، مفاهیم نهفته در پس این نقش مایه و ارتباط آن با نمادهای وابسته بیان می شود.
پس از بررسی های صورت گرفته آنچه به عنوان یافته اصلی این پژوهش قابل طرح است، بیان این نکته است که نقش نیلوفر همانند سایر هنرهای کاربردی و تجسمی دارای یک روند تحول و سیر تکاملی در طول دوره های مختلف باستان به ویژه دوره اسلامی بودهاست آنگونه که سیر تحول نقش این گل، تحول آن را از یک هنر آئینی به یک هنر کاربردی نشان می دهد.