آینه دار کوی معشوق

تفکر مرحوم حکیم الهی قمشه ای مبنای الهی و توحیدی دارد؛ بندگی، خلوص، عشق و عرفان، اعتقاد به اصول اخلاقی و سیر و سلوک معنوی شاعر، ویژگی های روح تابناکی است که از سرچشمه های زلال شعر او جاری است. دیوان اشعار الهی، مجموعه ای عرفانی، ذوقی و هنرمندانه است که علاوه بر غزل، از قالب قصیده نیز برای بیان مضامین غنایی و عرفانی بهره جسته و جنبه های عرفان نظری و عملی را با شیواترین بیان، ارایه کرده است؛ در این اشعار، گرچه به عرفان عملی به اختصار اشارتی رفته است، اما عمده مطالب، مربوط به عرفان نظری اوست، موضوعاتی چون: وحدت وجود، وحدت تجلی، عشق، نظام احسن کاینات و... که از میان آنها، «عشق» محور تام و تمام اشعار اوست؛ عشق مورد نظر او، عشقی روحانی و الهی است نه جسمانی و مجازی، زبان رمزگونه او در بیان عشق، زبان عارفی است که می کوشد در عشق محبوب ازلی، محو و فانی گردد. وی در بیان اندیشه های فلسفی خود، از عرفان، قرآن و حدیث مدد می جوید.