عقلانیت سکولار و قدسی در ساحت جهان دانی، جهان داری و جهان آرایی

پرسش اصلی این جستار آن است که بازتاب برداشت قدسی و سکولار از عقلانیت در ساحت های سه گانه جهان دانی، جهان داری و جهان آرایی چگونه است؟
نگارنده با استفاده از روش تطبیقی و الگوی شناخت محور در بازشناسی این دو روایت از عقلانیت در اندیشه دو متفکر اجتماعی غربی و شرقی معتقد است: ماکس وبر در روایت سکولار از عقلانیت معیار آن را کارایی، یعنی انتخاب بهترین وسیله برای دستیابی به هدف، معرفی می کند. که در قالب عقلانیت صوری در تمدن غربی به ظهور رسیده است. این عقلانیت بازتاب جهان دانی خاص انسان مدرن است که جهان طبیعی و اجتماعی را از معنای قدسی عریان نموده و با سکولاریسم و دموکراسی تزیین کرده است. اما علامه طباطبایی روایتی قدسی از عقلانیت دارد. ایشان معیار عقلانیت را هماهنگی با فطرت اصیل و سالم انسانی می داند. عقلانیت فطری جهان هستی را با معنا و انسان را مکلف به جهان داری و جهان آرایی بر اساس فطرت می داند.