سیستان در دوران اسلامی با اتکاء بر شواهد باستان شناسی

به رغم وسعت چشمگیر سیستان و شرایط تمدن ساز دلتای هیرمند، اطلاعات اندکی از تمدن های کهن این سرزمین در دست است. اگرچه محوطه های غنی و کم نظیر شهر سوخته، دهانه غلامان و کوه خواجه هریک اطلاعات ارزشمندی از پیش از تاریخ و دوران تاریخی ایران را در اختیار می گذارند،تاکنون محوطه ای که بتوان از آن در مطالعات باستان شناسانه دوران اسلامی سیستان بهره گرفت، شناسایی و معرفی نشده است. به این دلیل، در پژوهش حاضر سعی شده است تا ضمن مطالعه توزیع فضایی و گاه نگاری محوطه های اسلامی دشت سیستان، شهرهای شاخص دوران اسلامی این دشت معرفی و اطلاعات ارزشمندی از توزیع مکانی محوطه های اسلامی این ناحیه حاصل شود و نیز ارتباطات فضایی و کنش و برهمکنش درون و برون منطقه ای آنها تحلیل گردد. بدین منظور، تمامی اطلاعات مربوط به شهرهای دوران اسلامی سیستان از لابه لای اسناد، منابع و متون تاریخی استخراج و با به کارگیری آنها در تفسیر داده ها و اطلاعات باستان شناختی (رهیافت تاریخی)، نسبت به بازشناسی و تعیین محل آنها اقدام گردیده است. همچنین با بهره گیری از تحلیل GIS محوطه های اسلامی، به بررسی تاثیر منابع زیست محیطی در چیدمان این محوطه ها پرداخته شده است. نتایج مطالعات حاضر روشن ساخت که در دوران اسلامی به ترتیب شهرهای: «زرنگ» (زرنج)، «شهر سیستان»، «شهر نو سیستان»، «جلال آباد»، «کندرک»، «سه کوهه» و «شهر ناصری» به مرکزیت سیستان انتخاب شده اند.