تاثیر قرآن و حدیث در ادب عرفانی

در این مقاله نخست، مقوله ی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها به طور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنی سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفت شناسانه ی ولایت و انواع آن اعم از عام و خاص، مقیده و مطلقه و تکوینیه و تشریعیه از نص صریح قرآن کریم یا معنای باطنی آن، همچنین از خلال احادیث نبوی استخراج شده و مورد تحلیل قرار گرفته است و در سه بخش ولایت خدا، ولایت انسان کامل و ولایت انبیاء و اولیای الهی ارائه شده است. در بخش سوم مقاله به بحث تاویل هرمنوتیکی عرفا (به ویژه، مولوی) پرداخته شده که به موجب آن، آنچه عرفا در تاویل آیات قرآن و احادیث براساس اندیشه ی تاویل گرای خود ارائه می دهند، مستند به آیاتی است که در آنها به لفظ تاویل اشاره شده است. همچنین، مورد استناد آنها در رویکرد تاویلی قرآن، حدیثی از پیامبر اکرم (ص) است که به موجب آن، قرآن دارای مرتبه ی ظاهر یا تنزیل و مرتبه ی تاویل دانسته شده است: «ان للقرآن ظهرا و بطنا و لبطنه إلی سبعه ابطن و لبطنه بطناإلی سبعه ابطن».