بررسی تداوم استفاده از زعفران در هنر کتاب آرایی ایران

در حفاظت و مرمت آثار قدیمی همواره این مسئله مطرح می شود که ترکیبات اصلی سازنده این آثار کدام اند. طیف نگاری از شیوه های مرسوم برای شناخت رنگیزه ها و اجزای سازنده آثار هنری است که در این تحقیق برای بررسی شیوه کاربرد زعفران در آراستن نسخه های خطی استفاده شده است.
هدف از انجام تحقیق حاضر مطالعه شیوه های گوناگون استفاده از رنگ زعفران در هنر کتاب آرایی و تشخیص دوره زمانی آن است. روش تحقیق در این مطالعه از نوع تطبیقی طولی است و در آن از رسالات خوشنویسی کهن، متون مربوط به هنر کتاب آرایی و نیز از راهنمایی استادان معاصر استفاده شد.
زعفران در گستره زمانی وسیعی از سده سوم تا دوازدهم در تزیین قرآن ها به کار رفته و عمده استفاده آن در تعیین فواصل آیات و کتابت سرسوره ها و نیز ترسیم جدول ها بوده است. یکی از دلایل مهم استفاده از زعفران و اصولا سایر رنگ های متفاوت در کتابت قرآن متمایز کردن بخش هایی است که در متن اصلی قرآن موجود نبوده و بعدا به آن افزوده شده است. اهمیت و قداست زعفران در فرهنگ عامه نیز در کاربرد آن به این منظور موثر بوده است. زعفران در تهیه مرکب مطوس نیز کاربرد داشته و یکی دیگر از ویژگی های آن ماهیت روحی رنگ آن است. علاوه بر این، می توان برای بازدارندگی از اثر تخریبی سبزنگار از زعفران استفاده کرد.
محدوده تاریخی نسخه های خطی غیرقرآنی مورد بررسی مربوط به دوره تیموری و صفوی است و لذا استفاده از زعفران در این دوره ها متداول بوده است.