نگاهی به کنایه در دیوان علامه علی اکبر دهخدا

علم بیان در ادب فارسی در چهار عنصر تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه خلاصه گردیده است و کنایه به عنوان آرایه ای که بیشتر از زبان محاوره گرفته می شود و نیز یکی از ارکان صور خیال شاعر در بازگو کردن اندیشه وی، نقش هنری خاصی در ارائه نگرش گوینده دارد. از آن جا که کنایه یکی از ابزارهای ارائه مطلب غیرمستقیم است و اغلب برای بیان و آشکارتر کردن مفاهیم کاربرد دارد، اثرگذاری موضوع را به میزان قابل توجهی بالا می برد. کنایه های فارسی را اغلب به واسطه دوری و نزدیکی وسایط و یا اعتبار مکنی عنه به صورت کنایه قریب، ایماء، رمز، تعریض و نیز صفت، موصوف و فعل (مصدر) تقسیم کرده اند. علامه دهخدا به عنوان یکی از شاعران برجسته عصر مشروطه با ارائه مطلب غیرمستقیم (کنایه)، دیوان اشعارش را با همه سادگی شکوهمند و دلنشین کرده است که این موضوع باعث اعتلای نظم در دیوان اشعارش گردیده است. این مقاله می کوشد تا این موضوع بیانی را در دیوان این شاعر از جهت تنوع ساختاری و نکته های ادبی آن مورد بررسی قرار دهد.