ژئوشیمی و خاستگاه زمین ساختی- ماگمایی سنگ های آذرین ترشیری در محدوده خاور و شمال خاور نهبندان، خاور ایران

فعالیت آتشفشانی در محدوده خاور و شمال خاور نهبندان (خاور ایران) شامل طیف گوناگونی عمدتا از ترکیبات بازی تا میانه است. همه این سنگ ها ترکیب سدیک دارند (Na2O/K2O>1) و در سری های تولئیتی با پتاسیم پایین و کالک آلکالن قرار می گیرند. مطالعه سنگ نگاری، شیمی کانی ها و ژئوشیمی سنگ کل نشان دهنده تمایز بازالت ها به دو گروه کالک آلکالن و تولئیت های با پتاسیم پایین مرتبط با کمان های ماگمایی است. سنگ های آتشفشانی حدواسط نیز به طور مشابه در دو سری ماگمایی یادشده قرار می گیرند. نمودار تغییرات برخی عناصر اصلی و فرعی روی SiO2 به همراه الگوهای بهنجارشده نسبت به کندریت عناصر خاکی کمیاب نشان از ارتباط زایشی سنگ های حدواسط سری تولئیتی با پتاسیم پایین به سنگ های بازی این سری دارد در حالی که تحول ماگمایی ترکیبات حدواسط کالک آلکالن از بازالت های کالک آلکالن را رد می کند. در نمودارهای چندعنصری بهنجارشده نسبت به MORB (Mid-Ocean Ridge Basalt)، تهی شدگی HFSE (High Field Strength Elements) و غنی شدگی LILE (Large-Ion Lithophile Elements) در همه سنگ های بازی حدواسط تعیین کننده جایگاه زمین ساختی-ماگمایی مرتبط با پهنه های فرورانشی در زمین درز سیستان است. تغییر از تولئیت های با پتاسیم پایین به بازالت های کالک آلکالن گواه تحول به سوی یک سامانه کمانی بالغ است که این تغییرات همراه با ادامه فرورانش سنگ کره اقیانوسی حوضه سیستان در ترشیر انجام شده است.