لرزه خیزی پارینه در پلیستوسن پایانی- هولوسن، خوشه بندی زمانی و احتمال رخداد زمین لرزه بزرگ (M>7) روی گسل دهشیر، ایران مرکزی

سامانه گسلی دهشیر سازنده لبه باختری مجموعه گسل های جنبای راستالغز راست بر شمالی- جنوبی در پهنه فلات مرکزی ایران و دربرگیرنده 6 پاره گسل به گونه ای خطی است که در گذر از پهنه های زمین ساختی سنندج- سیرجان، کمان ماگمایی ارومیه- دختر و ایران مرکزی، سبب بریدگی و جا به جایی راست بر سنگ نهشته های آتشفشانی ائوسن و بادزن های آبرفتی کواترنری شده است. گواه های زمین ریخت شناختی نشان از جنبایی این سامانه گسلی در کواترنری پایانی دارد و بررسی های پارینه لرزه شناختی گواهی بر جنبش لرزه ای پاره گسل مروست در بازه زمانی پلیستوسن پایانی و هولوسن دارد. برای شناخت هرچه بیشتر پیشینه لرزه ای این پاره گسل در بازه زمانی میان مدت (103 تا 105 سال) با توجه به ویژگی های ریخت زمین ساختی و رسوبی- چینه ای، 3 ساختگاه در فاصله 35 کیلومتری از یکدیگر در درازای پاره گسل مروست با هدف انجام بررسی های پارینه لرزه شناختی برگزیده شده است. رخنمون برآمده از حفر ترانشه ای عمود بر راستای گسل در جنوبی ترین ساختگاه (هرابرجان)، پدیدار کننده شاخه های گسلی پر شیب با راستای °10±140N به همراه خش لغز هایی با ریک نزدیک به افقی و سازوکار چیره راستا لغز راست بر است. در ساختگاه شمال مروست نیز ترانشه حفر شده در گستره پاره گسل مروست دربرگیرنده نهشته های آبرفتی و کوهرفتی پلیستوسن پایانی- هولوسن است که با انجام سن سنجی نهشته های سست غنی از کوارتز به روش لومینسانس نوری (OSL) تا Ka 72 سن یابی شده اند. بررسی های پارینه لرزه شناختی در این ساختگاه نشان از ماندگاری گواه های به جای مانده از جنبش شدید لرزه ای همراه با گسیختگی سطحی برای بخشی از پاره گسل مروست دارد، به گونه ای که هم ترازی زمانی میان زمین لرزه های پارینه با بزرگای 7Mw > ≈ بیانگر دست کم رخداد 7 زمین لرزه در گذر 43 هزار سال گذشته و با میانگین دوره بازگشت 150±3650 سال است. رخداد جوان ترین زمین لرزه (Event I) با جا به جایی راست بر میان 2 تا 4 متر و با درازای گسیختگی سطحی بیش از 40 کیلومتر روی پاره گسل مروست بر پایه سن سنجی به روش OSL به 2200~ سال پیش نسبت داده می شود. سن جوان ترین رخداد لرزه ای سازگار با نبود نشانه های ویرانی در سازه تاریخی مروست با پیشینه نزدیک به 1300 سال در فاصله کمتر از 10 کیلومتری خاور پاره گسل مروست است. الگوی جنبشی روی پاره گسل مروست را می توان در خوشه زمانی و در 2بازه دگرشکلی 1) همراه با جنبش لرزه ای و 2) به همراه جنبش لرزه ای کم یا بی لرزه جای داد. با پنداشت پیوستگی چنین الگوی دگرشکلی تا چرخه لرزه ای آتی، پاره گسل مروست امروزه در بازه همراه با جنبش لرزه ای به سر می برد که با لحاظ کمترین فاصله زمانی میان دو رخداد لرزه ای پیاپی نزدیک به 2000 سال، تولید زمین لرزه ای ویرانگر با بزرگای بیش از 7 در سنجه Mw در آینده نزدیک دور از انتظار نیست.