توحید و شرک از دیدگاه استاد مطهری و سید قطب

مطهری و سید قطب در تعریف و اقسام توحید و شرک وجه نظر مشترکی دارند. گرچه سخنان سید قطب در این باره متشتت است، ولی از برخی کتب و نیز از تفسیر فی ظلال القرآن و بررسی آیات توحیدی آن می توان چنین استنباط کرد که وی توحید را از دو منظر عقیده و عمل بررسی کرده و توحید در عقیده را به دو قسم ذاتی و صفاتی، و توحید عملی را نیز به دو قسم فاعلی و عبادی تقسیم می کند. آنچه برای وی بسیار اهمیت دارد، توحید در حاکمیت است که پیونددهنده توحید عقیده به عمل است، بدین معنا که چون توحید الوهی است، باید حاکم نیز واحد باشد و اطاعت و بندگی هم فقط باید برای او باشد. لذا وی اطاعت از حاکم و طاغوت را نوعی شرک می پندارد. مطهری نیز اطاعت از طاغوت را نوعی شرک می داند، ولی معیار توحید و شرک را در توحید نظری «از اویی» و در توحید عملی «به سوی اویی» تفسیر می کند و اطاعت از حاکم را رابطه تسخیر طرفینی می داند و فقط شرک جلی را مستحق کفر می شمرد، برخلاف سید قطب که با استفاده از توحید در حاکمیت، عمل گرایی در اسلام را معیار مسلمان بودن فرد می داند. لذا اطاعت از حاکم و طاغوت را در زمره شرک جلی قرار می دهد و برای تمام آنها حکم کفر را مترتب می سازد.