سنگ زایی توده گرانیتوییدی اکاپل، منطقه کلاردشت، البرز مرکزی، ایران

توده گرانیتوییدی مورد مطالعه با گسترش تقریبی 50 کیلومتر مربع در جنوب باختر کلاردشت از توابع استان مازندران قرار دارد و از توده های نفوذی پهنه البرز مرکزی به شمار می آید. این توده با سن 4 54 تا 3 56 میلیون سال (پالئوسن بالایی تا ائوسن زیرین) در سازندهای مبارک و شمشک نفوذ کرده و از دید سنگ شناسی دربردارنده دو واحد فلسیک (گرانیت،کوارتز سینیت وکوارتز مونزونیت) و حدواسط تا مافیک (مونزونیت تا مونزودیوریت، دیوریت و گابرو) است. سنگ های گروه اول به ویژه گرانیت ها و کوارتزمونزونیت ها همانندی های کانی شناسی و بافتی زیادی نشان می دهند و شواهد اختلاط ماگمایی مانند بافت راپاکیوی، بافت پویی کیلیتیک، سوزن های آپاتیت، میخ های پلاژیوکلاز کلسیک در پلاژیوکلازها و انکلاوهای میکروگرانولرمافیک در آن ها دیده می شود. این سنگ ها ماهیت متاآلومین تا پرآلومین ضعیف (برخی از نمونه های گرانیتی) دارند و از نظر K2O، K2O Na2O و عناصر Hf، Rb و Th نسبت به گروه دوم غنی تر هستند. بر پایه نمودار مربوط به عناصر خاکی کمیاب، سنگ های این گروه از LREE غنی شدگی قابل توجهی دارند و با توجه به رفتار Zr، Cr، Ba و Y در روند تفریق، ویژگی های گرانیت های نوع I دمای پایین را نشان می دهند. در سنگ های گروه دوم، مونزونیت ها و مونزودیوریت ها نیز شواهد مربوط به متاسوماتیسم آلکالن همراه با بافت های اختلاط ماگمایی مانند سوزن های آپاتیت و میخ های آنورتیت در پلاژیوکلازها، دیده می شود. این سنگ ها ماهیت متاآلومین دارند و از TiO2، FeOT، MgO، CaO و P2O5 و عناصر Y، Ba، V وSr نسبت به گروه اول غنی تر هستند و برخلاف گرانیت های گروه اول ویژگی های نوع I دمای بالا را نشان می دهند. با توجه به شواهد ژئوشیمیایی و سن توده مورد مطالعه مشخص شد که توده اشاره شده از نوع گرانیت های پس از کوهزایی است که ویژگی های حدواسط میان VAG و WPG دارند. بررسی ایزوتوپی Nd نشان می دهد که تنها گرانیت های منطقه می توانند دارای منشا سنگ کره (لیتوسفر) غنی شده باشند (منفی) و بقیه سنگ های منطقه، منشا گوشته ای تهی شده، دارند (مثبت). با توجه به شواهد سنگ نگاری و ژئوشیمیایی، اختلاط ماگمایی نقش مهمی در تکامل ماگمای منطقه داشته است و بنابراین، مدل ذوب پوسته به وسیله ماگمای مشتق شده از گوشته، برای زایش ماگمای منطقه پیشنهاد می شود.