بررسی ارتباط پرتوگیری زمینه ای بالا با غلظت عناصر کم مقدار (مس، روی، آهن و منیزیم) در خون کارکنان چشمه های آب گرم محلات

افراد ساکن و یا شاغل در مناطق با پرتوزایی بالا، افرادی هستند که برای مدت طولانی در معرض پرتوگیری زمینه ای با دوزهای پایین قرار دارند. در مورد اثرات زیستی دوزهای پایین در طولانی مدت و همچنین اثرات پرتوگیری زمینه ای بالا اتفاق نظر وجود ندارد. و مکانیسم پاسخ های زیستی نسبت به این گونه پرتوها تا حد زیادی مبهم باقی مانده است. جهت بررسی اثرات مزمن پرتوها، پارامترهایی باید مورد بررسی قرار گیرند که تغییرات کوچک آن ها سبب بروز اثرات مهمی بر سیستم های زیستی می گردند. عناصر کمیاب بدن از این دیدگاه دارای اهمیت خاص هستند. عناصر کمیاب نقشی حیاتی در پروسه های زیستی بر عهده دارند و گستره قابل قبول این عناصر جهت پروسه های فیزیولوژیکی محدود می باشد.
در این پژوهش 30 نفر از کارکنان و ساکنین منطقه چشمه های آب گرم محلات که به صورت دائم در منطقه حضور داشتند (متوسط دوز زمینه سالانه: 6/21 میلی سیورت) به عنوان گروه نمونه و 30 نفر با شرایط فرهنگی و اقتصادی مشابه با گروه نمونه، و ساکن در شهرستان محلات که در حدود 15 کیلومتری چشمه ها واقع شده به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شدند. میزان غلظت عناصر مس، روی، منیزیم و آهن در سرم خون افراد مورد آزمایش با روش اسپکترومتری جذب اتمی اندازه گیری و با هم مقایسه گردید. آنالیز آماری داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت.
میانگین غلظت مس، آهن، روی و منیزیم در گروه نمونه به ترتیب 11/0±67/0، 41/0± 54/1، 34/0±76/1، 42/1±78/19 و در گروه شاهد 06/0±78/0، 15/0±06/1، 05/0± 85/0، 57/0±34/20 میلی گرم در لیتر به دست آمد. مقایسه آماری گروه ها با استفاده از آنالیز t مستقل نشان دهنده اختلاف معنی دار عنصر مس در دو گروه بود (05/0p<) به گونه ای که کاهش مس در خون کارکنان دائمی منطقه مشاهده شد (01/0p<). متوسط غلظت آهن و روی در خون کارکنان دائمی منطقه بیشتر از گروه شاهد بود، و این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود (05/0p<). بر خلاف کمتر بودن متوسط میزان عنصر منیزیم در خون کارکنان دائمی منطقه بین عنصر منیزیم و حضور دائمی در منطقه ارتباط معنی داری به دست نیامد (05/0p>).
پرتوگیری مزمن می تواند مکانیسم های جذب، دفع و جایگزینی عناصر بدن را دچار اختلال کرده و تعادل دینامیکی آن ها را تحت تاثیر قرار دهد. بر اساس نتایج این پژوهش احتمال تاثیر پرتوگیری زمینه ای بالا بر غلظت عناصر کم مقدار بدن زیاد می باشد و به همین منظور موارد مربوط به حفاظت در برابر پرتوهای با دوز کم از اهمیت زیادی بر خوردار است.