پویش محیطی ارزیابی آموزش عالی در کشورهای منتخب و درس هایی برای ایران

آموزش عالی علاوه بر اینکه در زمره مهم ترین نهادهای انسان ساز و تمدن ساز است، طی دهه های اخیر همواره به عنوان یکی از پیشران های تولید ثروت و قدرت ملی در نظام اقتصاد جهانی مورد توجه بوده است. بنابراین اثربخشی این نهاد در سطوح تحلیل ملی، فراملی و فروملی قابل بررسی است. پیچیدگی های حاکم بر فضای آموزش عالی و جامعه ای که آن را احاطه کرده، از یک سو و شکل گیری فضای رقابت پذیری میان موسسات آموزش عالی برای شناخته شدن به عنوان موسسه برتر از سوی دیگر باعث شده است تداوم بقا و ارتقای مداوم موسسات آموزشی عالی از منظر رویکردهای آینده نگر و آینده اندیش اهمیت روزافزون پیدا کند. تلاش مستمر دانشگاه ها و کشورها برای دستیابی به جایگاه های برتر در رتبه بندی های بین المللی در حوزه آموزش عالی و به تبع آن جذب دانشجو، استاد و پژوهشگر خارجی که حائز شرایط نخبگی است، بازتاب فضای رقابتی و حرکت به سمت جامعه دانش مدار است. هرکشوری که سهم بیشتری از افراد باهوش و نخبه داشته باشد، سهم بیشتری از قدرت و ثروت را از آن خود خواهد ساخت. بر همین اساس سازوکار ارزیابی نهاد آموزش عالی برای احراز رتبه های برتر منطقه ای و جهانی مهم است. ارائه الگوی ارزیابی، علاوه بر بررسی گذشته و حال مستلزم به کارگیری رویکردهای معطوف به آینده است. به عبارت روشن تر، رویارویی با رویدادها و روندهای ملموس و ناملموس و همچنین عدم قطعیت هایی که نهاد آموزش عالی را احاطه کرده، جلوه ای از تلاش آینده نگر است تا از میان طیفی از آینده های ناخوشایند و خوشایند، آینده مطلوب آموزش عالی شناسایی و جهت تحقق آن برنامه ریزی و تدبیر لازم اتخاذ شود. در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش پویش محیطی، روندها و رویدادهای جهانی آموزش عالی و تجربه کشورهای منتخب، رصد و بر اساس نتایج حاصل از آن، شاخص ها و الگوی مطلوب ارزیابی موسسات آموزش عالی ایران پیشنهاد شود.