بررسی اجزای شیمیایی روغن اسانسی میوه چهار جمعیت خودروی گلپر گرگانی (Heracleum gorganicum Rech. f.) ایران

گلپر گرگانی (Heracleum gorganicum Rech. f.) یکی از گونه های دارویی تیره چتریان (Apiaceae) می باشد که در مناطق کوهستانی شمال ایران به صورت خودرو رویش دارد. به منظور بررسی مقدار و ترکیب شیمیایی روغن اسانسی جمعیت های مختلف این گونه، میوه های رسیده چهار جمعیت از استان های گلستان، گیلان و البرز جمع آوری شدند. ابتدا اسانس میوه ها به روش تقطیر با آب استخراج و سپس اجزای شیمیایی آن ها به روش های گازکروماتوگرافی(GC) و گازکروماتوگرافی-طیف سنجی جرمی(GC-MS) شناسایی شدند. محتوای اسانس میوه های مورد مطالعه در محدوده 8/2% تا 8/4% (درصد وزنی-وزنی) برآورد شدند. تعداد 35 ترکیب در تمامی نمونه ها شناسایی شدند که مجموع مقادیر آن ها از 47/93% تا 85/96% کل اسانس هر یک از نمونه ها متغیر بود. دو ترکیب هگزیل بوتیرات و اکتیل استات مهم ترین اجزای اسانس میوه های مورد مطالعه بودند. اسانس میوه جمعیت های شهرستانک (88/30%) و رشت (28/49%) کم ترین و بیش ترین مقدار هگزیل بوتیرات را دارا بودند. کم ترین مقدار اکتیل استات (06/14%) برای اسانس میوه جمعیت رامیان و بیش ترین مقدار آن (44/24%) برای اسانس میوه جمعیت درازنو به دست آمد. نمودار خوشه بندی جمعیت ها بر اساس درصد ترکیبات تشکیل دهنده روغن اسانسی، نشان داد که جمیت های رامیان و رشت در یک خوشه و جمعیت های درازنو و شهرستانک در خوشه دیگر قرارمی گیرند. در یک نتیجه گیری کلی به نظر می رسد که تنوع شیمیایی مشاهده شده در ترکیب و مقدار اسانس میوه بیش تر از تنوع ژنتیکی جمعیت های مورد مطالعه ناشی شده است و از میان عوامل محیطی چون طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و شرایط اقلیمی، همبستگی مثبت اما نه چندان قوی بین تغییرات در مقدار اسانس میوه و ارتفاع منطقه رویش جمعیت های مورد مطالعه وجود داشت.