مقایسه دو دیدگاه غزالی در مبحث جاودانگی

از جمله اندیشه های بدیع غزالی، نظریه «بدن جدید» در مبحث جاودانگی است که در کتاب تهافت الفلاسفه و در نقد نظر حکمای مشاء در مبحث معاد طرح شده است. براساس این دیدگاه اساس و حقیقت انسان نفس اوست و با مرگ و فنای بدن، نفس باقی است و در هنگام حشر فرقی نمی کند که خداوند همان بدن یا بدنی دیگر را بازگرداند، زیرا حقیقت انسان نفس اوست و این امکان وجود دارد که خداوند بدن جدیدی خلق کند. از نظر او خلق بدن جدید هیچ مغایرتی با شرع و عقل ندارد. غزالی در کتاب «الاقتصاد فی الاعتقاد» که اثری کلامی است، دیدگاه «برانگیختگی»را مطرح می کند. بر اساس این دیدگاه خداوند در روز قیامت با قدرت لایزال خود اجزای پراکنده بدن انسان را دوباره باز می گرداند. دیدگاه برانگیختگی در کتاب «الاقتصاد فی الاعتقاد» در ظاهر به تاسی ازمتکلمان اشعری نگاشته شده است، اما تامل در بیانات غزالی و مبانی مشترک دیدگاه «برانگیختگی» ونظریه بدن جدید، همچنین بررسی تاریخی آثار او و نحوه بیان منتقدان نظریه بدن جدید و بررسی دلیل تنوع و تناقض ظاهری کلام او در آثارش، نشان می دهد که هر چند غزالی نظریه مختار خود را در مبحث جاودانگی برانگیختگی عنوان می کند، اما دیدگاه «برانگیختگی»در کتاب الاقتصاد فی الاعتقاد به طور تلویحی و در لفافه کلمات به گونه ای بیان شده است که به همان دیدگاه بدن جدید اشاره دارد.