تاثیر تنش شوری بر فرایند تثبیت بیولوژیک نیتروژن و شاخص های رشد دو رقم سویا در مراحل مختلف فنولوژیک

مقاومت به شوری در گیاهان یک پدیده ی چند وجهی است که عوامل زیادی از جمله ویژگی های مورفولوژیک و شرایط فیزیولوژیکی گیاه در آن تاثیر داشته و کاهش رشد و عملکرد گیاه بسته به نوع گیاه، سطح شوری و ترکیب یونی املاح متغیر می باشد. در شرایط شوری، در لگوم ها، رشد تارهای کشنده، ترشحات موسیلاژی ریشه، نفوذ باکتری های ریزوبیوم در ریشه و تشکیل گره توسط آنها و نهایتا تثبیت بیولوژیک نیتروژن در گیاه کاهش می یابد. گره بندی گیاهان تیره لگومینوز نسبت به رشد آنها از حساسیت بیشتری برخوردار است، لذا با شناخت مراحل حساس تر رشد گیاه به شوری و اعمال مدیریت مناسب می توان صدمات شوری بر گیاه را کاهش داد، از سوی دیگر استفاده بی رویه و غیر اصولی کودهای شیمیایی از جمله کودهای نیتروژنی در اراضی شور باعث تشدید اثر شوری بر گیاه می گردد. استفاده از باکتری های همزیست با گیاهان لگوم به عنوان یکی از راه کارهای کاهش مصرف کودهای نیتروژنی مطرح بوده و در اراضی شور، ضمن تامین نیتروژن مورد نیاز گیاه، شوری ناشی از مصرف کودهای نیتروژنی را نیز منتفی می سازد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر شوری بر رشد و تثبیت بیولوژیکی نیتروژن در همزیستی سویا – ریزوبیوم و جایگزینی بخشی از کودهای نیتروژنی با مایه تلقیح های ریزوبیومی و کاهش اثرات سوء ناشی از مصرف کودهای نیتروژنی در شرایط تنش شوری بر روی دو رقم سویا در گلخانه انجام گرفت. آزمایش گلخانه ای کشت سویا در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی و به صورت فاکتوریل در سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل: فاکتور رقم در 2 سطح (M7، L90)، فاکتور شوری در 4 سطح (آب آبیاری منطقه با شوری 53/0 دسی زیمنس بر متر، آب هایی با شوری های 5/2، 5/4، 5/6 دسی زیمنس بر متر از منبع کلرورسدیم)، فاکتور کودی در 3 سطح (بدون کود نیتروژنی و باکتری، با کود نیتروژنی به مقدار 150 کیلوگرم در هکتار و تلقیح با باکتری همزیست)، فاکتور مرحله زمانی در 5 سطح (یک ماه بعد از کشت، گلدهی، تشکیل غلاف، تشکیل دانه، پر شدن دانه) بودند. گیاهان در 5 مرحله زمانی (یک ماه پس از کشت، گلدهی، تشکیل غلاف، تشکیل دانه و پر شدن دانه) برداشت شدند و در هر مرحله زمانی وزن خشک اندام هوایی، ریشه و گره، تعداد گره، غلظت نیتروژن، نیتروژن جذب شده، موثر بودن همزیستی اندازه گیری شدند. به منظور تحلیل آماری داده ها از نرم افزار MSTAT-C و برای مقایسه میانگین شاخص های آماری مورد نظر از آزمون چند دامنه ای دانکن استفاده گردید. در مورد تمام شاخص های اندازه گیری شده، غیر از غلظت نیتروژن و مقدار نیتروژن جذب شده، رقم M7 نسبت به رقم L90 برتری داشت و تفاوت آنها معنی دار بود، افزایش شوری باعث کاهش معنی دار شاخص های اندازه گیری شده در هر دو رقم گردید. اثر متقابل شوری و کود نیتروژنی نشان داد که در شرایط بدون تنش شوری (آب آبیاری منطقه با شوری 53/0 دسی زیمنس برمتر) مصرف کود نیتروژنی باعث رشد بهتر گیاه و افزایش وزن خشک اندام هوایی شد. شاخص های وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، نیتروژن جذب شده، وزن خشک و تعداد گره، دارای کمترین مقدار در مرحله یک ماه پس از کشت و بیشترین مقدار در مرحله پر شدن دانه بودند؛ شاخص غلظت نیتروژن دارای بیشترین مقدار در مرحله گلدهی و کمترین مقدار در مرحله یک ماه پس از کشت بودند. شاخص های موثر بودن همزیستی دارای بیشترین مقدار در مرحله گلدهی و کمترین مقدار در مرحله پر شدن دانه بود. تلقیح باکتری نسبت به شاهد تلقیح نشده در تمام مراحل رشد و در تمام سطوح شوری وزن خشک بشتری را تولید نمود و تفاوت دو تیمار باکتری و شاهد فقط در آخرین سطح شوری و در مراحل تشکیل دانه و پرشدن دانه معنی دار نبود.