تاملی بر جنبه های زیباشناختی و معنایی ساخت های مقارن نحوی در قصاید خاقانی

شاعران برای آفریدن مضامین ژرف و آراستن کلام خویش از روش های گوناگونی بهره برده اند و سخن شناسان و نقادان نیز کوشیده اند که اسباب و ساز و کار این شیوه ها را بیابند و به رایشان قواعدی وضع نمایند. یکی از شیوه های آراستن کلام، استفاده از ساخت های مقارن نحوی (تکرار نحوی) است که با نظر به وجه هنری زبان خلق می شود و می توان برای آن کارکردهایی مختلف قائل شد. تکرار الگوی نحوی، مقوله ای است که به فرم و ساختار شعر مربوط است؛ از این رو، راز زیبایی و غنای موسیقایی بسیاری از ابیات خاقانی را باید در فرم شعر او جستجو کرد. خاقانی با چیرگی بی بدیل و شگفت انگیزی که در حوزه زبان و واژگان دارد، به شیوه ای بسیار هنرمندانه و با بسامدی بالا، برای آفرینش مضامین و آرایش مظاهر سخن خویش، از ساخت های مقارن نحوی بهره برده است. گفتنی است که هماهنگی بسیاری از این شیوه ها با مفهوم و معنای کلی بیت، در خور توجه است. این مقاله بر آن است تا کارکردهای تکرار نحوی در قصاید خاقانی را از حیث زیبایی آفرینی و معنایی مورد بررسی قرار دهد و شیوه های ظهور آن ها را باز نماید؛ شگردی که از ویژگی های بارز سبکی شعر خاقانی به شمار می آید.