بررسی بلاغت سنتی فارسی با رویکرد به نظریه بینامتنیت

هدف این مقاله، بررسی ریشه های نظریه بینامتنیت در مباحث بلاغت سنتی فارسی است. بینامتنیت طبق نظر «ام اچ ایبرمز» از طریق موارد زیر صورت می گیرد: نقل قول های صریح و ناصریح، تکرار و تغییر ویژگی های شکلی و مضمونی؛ و یا صرفا از طریق مشارکت ناگزیر در استفاده از گنجینه سنت ها و قواعد زبانی و ادبی و روندهایی که از پیش همواره موجودند. مقوله «بینامتنیت» از نگاه منتقدین کلاسیک ادبیات ایران نیز پنهان نمانده است؛ البته با اصطلاحاتی خاص و متفاوت با اصطلاحات نقد ادبی مدرن. سایه روشنی از مباحث مربوط به این نظریه، همواره در میان خالقان آثار ادبی و علمای بلاغت دنیای اسلام مورد اعتنا و اهتمام بوده است، هم در ذیل مباحثی که علمای بلاغت درباره اصطلاحاتی نظیر اقتباس، تلمیح، تقلید و حسن اتباع طرح کرده اند می توان پاره ای از اجزای آنچه به عنوان گفتگوی متن ها یا بینامتنیت شناخته می شود یافت؛ و هم در فصولی از کتب بلاغی که به بحث درباره «سرقات ادبی» اختصاص یافته است. این مقاله می کوشد به بررسی این موضوع بپردازد.