سنگ شناسی گدازه های زیردریایی منطقه حیران در شمال خاور اردبیل به عنوان مطالعه موردی از نوار باز شدگی حاشیه جنوبی دریای خزر

منطقه حیران در شمال خاور اردبیل و جنوب باختر دریای خزر واقع شده است. شواهد صحرایی نشان دهنده فعالیت های آتشفشانی زیردریایی در این منطقه است. ترکیب کلی این سنگ ها، بازالتی بوده و برونزدهایی از گدازه های بالشی (پیلولاوا)، منشور، دایک و روانه های گدازه ای در نقاط متعدد نشان دهنده وجود آثار پوسته اقیانوسی در این منطقه است. مطالعات صورت گرفته در نقاط دیگری از حاشیه جنوبی دریای خزر و تشابه ساختاری و سنگ شناسی منطقه حیران با این مناطق می تواند تاییدکننده این نکته باشد که منطقه حیران دنباله بازشدگی حاشیه جنوبی دریای خزر است. سن سنگ های آتشفشانی زیردریایی منطقه به کرتاسه پایانی تا ائوسن نسبت داده می شود. سنگ های مورد مطالعه از نظر ویژگی های سنگ نگاری در طیفی از آندزی بازالت تا اولیوین بازالت قرار داشته به سری آلکالن تعلق دارند. جایگاه زمین ساختی- ماگمایی این گدازه ها به حوضه پشت کمان مربوط است. منشا ماگمای سازنده این سنگ ها به گوشته سنگ کره ای زیرقاره مربوط بوده و در رابطه با فرایند فرورانش احتمالا در یک محیط فرافرورانش (سوپراسابداکشن) تشکیل شده اند. بسته شدن اقیانوس سوان آکرا قره داغ سبب تشکیل حوضه حاشیه ای جنوب دریای خزر به صورت یک حوضه پشت کمانی در کرتاسه بالایی تا اواسط پالئوژن شده است. گدازه های زیردریایی منطقه حیران احتمالا از بقایای فعالیت های آتشفشانی در این حوضه حاشیه ای هستند.