شکاف های اجتماعی و جنبش های سیاسی در خاورمیانه (نمونه های موردی: مصر - لیبی - تونس - یمن)

جنبش های سیاسی همواره یکی از عوامل پویایی اجتماعی در جوامع انسانی بوده و شکل گیری آنها در هر کشوری موجد تغییرات مهمی در راستای تامین خواسته های مردمی بوده است. در این میان، جنبش های اخیر خاورمیانه که با عنوان بیداری اسلامی شناخته شده است از جمله جنبش های اجتماعی مهم در قرن حاضر است که منشا تغییرات بنیادی تری در کل این منطقه بوده است؛ ازاین رو، پرداختن به علل شکل گیری این جنبش ها از دیدگاه جامعه شناسی سیاسی بسیار حائز اهمیت است، به طوری که بررسی آنها حتی سمت وسوی بعدی جنبش ها را نیز آشکار می کند. بر این اساس، نوشتار حاضر از منظر جامعه شناسی سیاسی شکاف های اجتماعی و با به کارگیری روش پژوهش کیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اسنادی و اینترنتی، ابتدا دلایل شکل گیری جنبش های اخیر در کشورهای خاورمیانه را مورد بررسی قرار داده، سپس با ارائه دو مدل «انقلابی» جمهوری اسلامی ایران و «اصلاحی» و گام به گام جمهوری ترکیه به عنوان مدل های موفق برای مدیریت شکاف های اجتماعی، به علل تاخیر جنبش ها در رسیدن به اهداف انقلاب پرداخته است. فرضیه مطرح شده در این مقاله عبارت است از اینکه قطبی شدن شکاف های موجود در کشورهای منطقه و ناتوانی دولت ها از تراکم زدایی آنها، مهم ترین عامل بروز انقلاب در این کشورها بوده و از سوی دیگر، ناتوانی دولت های انقلابی برای کاهش روند قطبی شدن شکاف ها نیز به نوبه خود باعث تاخیر انقلاب ها در رسیدن به اهدافشان شده است.