مقایسه ترکیب های شیمیایی اسانس اندام های رویشی و زایشی گیاه وشا (Dorema ammomiacum D. Don.) منطقه شهسواران کاشان

جنس وشا (Dorema D. Don.) متعلق به خانواده چتریان (Umbelliferea)، دارای گونه های دارویی بسیار ارزشمندی است که تاکنون در حدود 16 گونه از این جنس در جهان و 6 گونه از ایران گزارش شده است. در این تحقیق ترکیب های شیمیایی اسانس اندام های رویشی و زایشی گیاه وشا (Dorema ammomiacum D. Don.) منطقه شهسواران کاشان مورد بررسی قرار گرفته است. این گونه انحصاری نواحی نیمه خشک ایران و افغانستان بوده و در اراضی قلوه سنگی و صخره ای دارای رویشگاه های طبیعی می باشد. ساقه، برگ، میوه و ریشه گونه یاد شده در بهار سال 1390 جمع آوری و در شرایط آزمایشگاه خشک شد و به روش تقطیر و استخراج با بخار همزمان با حلال آلی (SDE) اسانس گیری شدند. برای شناسایی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس، از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. 18 ترکیب در اسانس ساقه و برگ خشک گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: ترانس- نرولیدول (11/7%)، ترانس، ترانس- فارنزیل استون (8/9%)، فیتول (8/9%)، دی-ان-بوتیل فتالات (6/9%)، 2-ترانس-تری دکن-1-ال (6/1%) و آلفا-فارنزول (5/5%) بودند. 13 ترکیب در اسانس ساقه و برگ تازه گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: فیتول (15/2%)، ترانس- نرولیدول (14/6%)، آلفا-فارنزول (14%)، 2-ترانس-تری دکنول (12/8%) و تترا دکانال (5/6%) بودند. 12 ترکیب در اسانس میوه گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: آلفا-فارنزول (41/2%)، بتا-بیزابولن (13%)، آلفا-بیزابولول (6/4%) و سیس- فارنزال (5/5%) بودند. تعداد 12 ترکیب شیمیایی در اسانس ریشه گیاه شناسایی شد که اجزای اصلی آن، شامل: بتا-بیزابولن (56/1%)، الیمایسن (12/2%) و تری دکانال (6/1%) بودند. بیشترین درصد اسانس اندام های ریشه و میوه گیاه وشا منطقه شهسواران کاشان، مربوط به سزکوئی ترپن ها بودند.