بازخوانشی از تضمین کتیبه های شعری در نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی

در سنت ادبی ایران، «تضمین» صنعتی است که با آن، شاعر آیاتی از قرآن کریم و احادیث یا بیتی از شاعردیگر را در شعر خود وارد می کند. شاعر موارد به تضمین گرفته شده را درون گیومه یا پرانتز قرار می دهد تا نمایانگر این امر باشد که عبارت موجود از آن دیگری می باشد. در واقع، می توان تضمین را گونه ای از ارجاع درون متنی به حساب آورد. از سویی دیگر، در سیر تاریخی نقاشی ایرانی، به نسخه های خطی برخواهیم خورد که بازتاباننده متون کلامی از بعد تصویری می باشد که شاهنامه فردوسی را می توان نمونه بارز این گونه از باز تولید تصویری دانست؛ با این مشخصه که قسمت هایی از متن کلامی شاهنامه نیز همراهی کننده بعد تصویری آن می باشد.
در این گذار و صیرورت از متن کلامی به تصویری، بیننده گاه متن های کلامی دیگری را در تصویر نگاره شاهد خواهد بود که در متن اصلی قرار ندارد و تنها به صلاحدید نگارگر یا سرپرست کتابخانه شاهی یا به دستور شخص شاه و همچنین براساس نوع کارکرد متن، در تصویر وارد می شوند. نگارنده، این گونه از متن های تازه وارد را براساس گونه ادبی آن،»تضمین کتیبه» می نامد و تلاش می نماید در مقاله حاضر، به دسته بندی این گونه از تضمین کتیبه ها بپردازد و سپس نقش آنها را در تصویرنگاره ها روشن سازد. منابع و داده های این نوشتار براساس اطلاعات و اسناد کتابخانه ای و رجوع مستقیم به اصل نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی جمع آوری گردیده و همچنین نگارنده از استراتژی کیفی با رویکردی تاریخی و توصیفی تحلیلی، برای تجزیه و تحلیل داده ها و از استراتژی کمی، برای تعیین تعداد نگاره ها و اشعار و تضمین کتیبه ها سود جسته است.