ارزیابی مدل های مفهومی در مکان یابی عرصه های مستعد گسترش سیلاب با استفاده از داده های سنجش از دور و سامانه اطلاعات مکانی

بهره وری از سیلاب های به وقوع پیوسته در کشور که از کمبود منابع آبی شدیدا در رنج است، ضرورتی اجتناب ناپذیر به شمار آمده، پخش سیلاب در مناطق مستعد یکی از روش های ساده و قابل اعتماد بهره وری محسوب می شود. مناطق مساعد برای بهره برداری و پخش سیلاب دارای خصوصیات منحصر به فردی هستند که شناسایی این نقاط به شکل سنتی بسیار وقت گیر و پرهزینه است. استفاده از اطلاعات ماهواره ای و تکنیک GIS، سرعت و دقت دست یابی به این مناطق را زیادتر می کند. منطقه تحقیق، بخشی از دو استان خراسان رضوی و شمالی است که شهرستان های سبزوار، اسفراین، جاجرم، کاشمر، بردسکن و خلیل آباد را شامل می شود. در این تحقیق هفت لایه اطلاعاتی، شامل واحد های کواترنری، محدودیت های کاربری، شیب، نفوذپذیری، ضخامت آبرفت، رواناب و ضریب ذخیره انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نقشه نهشته های کواترنری در منطقه مورد بررسی از نقشه های 1:250000 زمین شناسی تهیه و مرز آن ها از روی عکس های هوایی، کنترل شد. در این لایه اطلاعاتی نهایتا 43 واحد مطالعه یا عرصه کاری انتخاب شد. برای بررسی محدودیت های کاربری، از روش بررسی صحرایی و تفسیر چشمی تصاویر ماهواره، استفاده شد. با استفاده از فایل رقومی منحنی های میزان 100 متری و با انتخاب سلول های 30 متری، نقشه شیب در GIS تهیه و مورد بهره برداری قرار گرفت. برای بررسی نفوذپذیری، از روش استوانه های مضاعف و برای تعیین ضخامت آبرفت، از روش کاوش های ژئوفیزیک، استفاده شد. همچنین، مطالعه ضریب ذخیره، با روش نمونه برداری خاک تا عمق یک متر و انجام آزمایشات دانه بندی و با استفاده از جداول رایج موجود، انجام شد و بالاخره به روش جاستین، بررسی هیدرولوژی و تعیین حجم رواناب سالانه عرصه ها، صورت پذیرفت. با روش وزن دهی و کاربرد سه مدل آماری منطق بولین، شاخص هم پوشانی و منطق فازی، به همراه تعدادی از عملگرهای آن ها، اولویت مناطق مستعد برای پخش سیلاب، تعیین شد. نتایج نشان داد که مدل فازی با عملگر جمع از کارایی بالاتری نسبت به سایر روش ها جهت تفکیک و شناسایی نهشته های مناسب پخش سیلاب، برخوردار بوده و بیشتریت هم پوشانی را با عرصه های کنترلی دارد، ضمن آن که تصویر مجازی RGB742 بهترین و مناسب ترین ترکیب سه نواری برای این منظور است که تفسیر چشمی آن به همراه استفاده از سامانه اطلاعات مکانی، می تواند به شناسایی مناطق مستعد پخش سیلاب و اولویت بندی آن ها انجامد.