ارزیابی تنوع ژنتیکی در توده های محلی آفتابگردان آجیلی (Helianthus annuusL.) ایران تحت شرایط تیمارهای مختلف آبیاری

به منظور بررسی صفات مورفو-فیزیولوژیکی آفتابگردان آجیلی تحت رژیم های مختلف آبیاری، آزمایشی در شرایط مزرعه در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه ساعتلوی ارومیه در سال زراعی 1391 انجام گرفت. تعداد 56 توده محلی آفتابگردان آجیلی در طرح لاتیس مستطیل ساده (8×7) با دو تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری شامل سه سطح آبیاری مطلوب (I1)، تنش ملایم (I2) و تنش شدید خشکی (I3) (به ترتیب آبیاری پس از تخلیه 50، 70 و 90 درصد آب قابل استفاده) بود. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان داد که تاثیر ساده آبیاری، رقم و اثر بر همکنش آبیاری×رقم بر صفات عملکرد دانه، محتوای کلروفیل، وزن دانه، وزن مغز، طول دانه، ضخامت دانه و نسبت مغز به دانه معنی دار است. ''Urmia- Angane 4''، ''Urmia-Garagoz 1'' و ''Salmas-Sadaghian'' بیشترین عملکرد دانه را به ترتیب در شرایط آبیاری مطلوب (31/ 6310 کیلوگرم در هکتار)، تنش ملایم (83/ 3778 کیلوگرم در هکتار) و تنش شدید خشکی (95/ 2217 کیلوگرم در هکتار) تولید کردند. در حالی که ژنوتیپ های Mashhad، PiranshahrAndizeh و Mashhadدارای کمترین مقدار عملکرد دانه بودند. تنش شدید خشکی در مقایسه با آبیاری مطلوب، 49 درصد عملکرد دانه را کاهش داد. بیشترین و کمترین میزان کلروفیل به ترتیب از ژنوتیپ های (05/ 46) Shabestar-KouzehKanan 2 در شرایط آبیاری مطلوب و (Heydarlou 1 (19/47در شرایط تنش شدید خشکی به دست آمد. بیشترین مقدار طول آکن از ژنوتیپ (Marand-Dizajghalami (29/59 میلیمتر حاصل شد. تحت شرایط آبیاری مطلوب، تنش ملایم و شدید خشکی، عملکرد دانه همبستگی مثبت معنی داری با صفات وزن دانه، وزن مغز، طول دانه و ضخامت دانه داشت. بر اساس تجزیه کلاستر تحت شرایط آبیاری مطلوب و تنش شدید خشکی، توده های محلی در سه گروه قرار گرفتند. اما در شرایط تنش ملایم خشکی توده های محلی در 5 گروه قرار گرفتند. در شرایط آبیاری مطلوب و با در نظر گرفتن کل صفات مطالعه شده، توده های 1، 2، 3، 4، 5، 11، 12، 13، 49، 55 و 56 در زمره ژنوتیپ های برتر بودند. در شرایط تنش ملایم و شدید خشکی به ترتیب توده های (12، 26، 31، 32، 35، 56) و (2، 3، 5، 7، 9، 11، 12، 14، 15، 18، 22، 25، 27، 30، 31، 42، 43، 46، 47، 55) به عنوان ژنوتیپ های برتر شناخته شدند.