استنتاج علیتی در مطالعات و مقالات پزشکی

مقاله ای با عنوان: تاثیر شبیه سازی کامپیوتر و مانکن بر درک دانشجویان پرستاری از خودکارآمدی در احیای قلبی ریوی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 1393; 14 (10): 869-878 به چاپ رسیده است(1). نقد مقاله که توسط مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی فراهم شده است، به منزله زیر سوال رفتن کار پژوهشگران نیست، بلکه فرصتی برای فراگیری بهتر اصول مقاله نویسی و نگارش علمی مقالات است، که این می تواند باعث افزایش دانش محققین در زمینه مقاله نویسی و کارهای پژوهشی گردد و جنبه آموزشی دارد تا انتقادی(2). چنین مقالات بسیار کاربردی است و می تواند در تصمیم گیری های بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد، در واقع این مقالات می تواند برای برنامه ریزان درسی و آموزشی در دانشگاه های علوم پزشکی مورد استفاده قرار گیرد. لذا با توجه به اهمیت مقالات کارآزمایی بالینی در تصمیم گیری های بهداشتی و پزشکی(3)، ذکر چند نکته در مورد این مقاله قابل بحث است. در قسمت روش اجرای پژوهش ذکر شده است: در این مطالعه از دانشجویان پرستاری مشغول به تحصیل در ترم های (سوم و پنجم) برای شرکت در مطالعه دعوت و به طور تصادفی با استفاده از قرعه کشی در دو گروه کامپیوتر (ترم پنجم) و مانکن (ترم سوم) قرار گرفتند(1)، در قسمت دیگری از روش اجرا ذکر شده است، افراد به صورت تصادفی با استفاده از سکه انداختن به دو گروه تقسیم شدند. بر اساس آنچه ذکر شد، در روش اجرای مطالعه تقاقض وجود دارد، که آیا چگونه افراد به دو گروه تقسیم شده اند؟ اگر افراد به روش اول تقسیم شده اند که این خود می تواند بر نتایج تاثیرگذار باشد، چرا که خودکارآمدی افراد با ترم تحصیلی در ارتباط بوده و تاثیر آموزش هم ممکن است بر حسب ترم تحصیلی افراد متفاوت باشد، اگر از روش دوم نیز استفاده شده باشد، خالی از اشکال نیست. بهر حال تصادفی سازی به عنوان یکی از مهم ترین معیارها در مطالعات مداخله ای و فاکتور تاثیرگذار بر نتایج(4)، در این مطالعه به صورت متناقض بیان شده است. نکته دیگر این که در مطالعات مداخله ای که گروه عدم مداخله وجود ندارد، به راحتی نمی توان نتایج حاصله را به مداخله منتسب کرد، به طوری که بسیاری از پدیده ها در طی زمان و یا شرایط می تواند بهبود پیدا کند(5)، در این مطالعه دو روش شبیه سازی کامپیوتر و مانکن مورد بررسی قرار گرفته است، این دو روش با هزینه ها و تامین امکانات همراه هستند، لذا برای اجرای چنین برنامه های در مراکز آموزشی نیاز به هزینه است، از این رو مناسب است که بتوان نتایج این مطالعه را به مداخله منتسب کرد(5). چرا که این سوال مطرح می شود، آیا یک آموزش به شیوه معمول (به عنوان مثال: سخنرانی یا بحث گروهی) در ارتباط با احیای قلبی باعث بهبود این مقدار در خودکارآمدی دانشجویان نمی شود؟ و در حقیقت با هزینه کم تر همان مقدار افزایش در خودکارآمدی افراد ایجاد کرد. لذا به نظر می رسد در مطالعات مداخله ای که شواهدی برای تصمیم گیری های بهداشتی و آموزشی فراهم می کند، باید به داشتن یک گروه عدم مداخله نیز توجه داشت. رعایت چنین نکاتی، توسط محققین در پژوهش های آتی می تواند منجر به افزایش اطمینان به نتایج و کاربردی تر شدن آن گردد.