بررسی آنومالی آرسنیک و منشا احتمالی آن در آب زیرزمینی دشت خوی

دشت خوی در شمال باختر کشور و در شمال استان آذربایجان غربی گسترده شده است. این منطقه جزو مناطق سرد و خشک محسوب شده و میانگین بارندگی آن 344 میلی متر است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت هیدروشیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت خوی، از نظر تعیین آلودگی آرسنیک در مناطق مختلف دشت است. با توجه به نتایج تجزیه های هیدروشیمیایی از 36 نمونه آب زیرزمینی دشت خوی، مقادیر عنصر آرسنیک در برخی مناطق دارای غلظت بالاتر از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO)برای آب شرب است. در نمونه های تجزیه شده، به سوی خاور و جنوب خاور منطقه مورد مطالعه، غلظت آرسنیک افزایش نشان می دهد. بر پایه تجزیه خوشه ای، نمونه های تجزیه شده در سه خوشه قرار گرفته اند. هر کدام از خوشه ها با توجه به محتوی عناصر سنگین از جمله آرسنیک و آهن نیز به زیرگروه های دیگری تقسیم شده اند. در ماتریس ضریب همبستگی، آرسنیک همبستگی مثبتی با آهن، مس، سدیم، کلر، سولفات و EC نشان می دهد. همبستگی بالای آرسنیک با آهن و مس نشان دهنده تاثیر بالای اکسیدها و هیدروکسیدهای این عناصر در جذب آرسنیک در رسوبات و همراه بودن آنها را در رسوبات و به تبع آن در آب است. بیشترین اشباع شدگی آرسنیک به ترتیب برای ترکیبات FeAsO4:2H2O و Ca3(AsO4)2:4H2O را نشان می دهد که روند تغییر شاخص اشباع برای این دو ترکیب نیز مشابه است و تقریبا از مناطق تغذیه به سوی مناطق تخلیه آب زیرزمینی افزایشی است. بر پایه روش تجزیه فاکتوری، سه عامل اصلی موثر بر هیدروشیمی منطقه مورد شناسایی قرار گرفت. در عامل نخست کلر، سدیم، سولفات، پتاسیم، آرسنیک، مس، آهن و هدایت الکتریکی موثرند که در واقع این عوامل منشا زمین زاد دارد. با توجه به نتایج حاصل می توان گفت منشا آرسنیک منطقه مورد مطالعه زمین زاد (geogenic) است و مربوط به عوامل زمین شناسی، سنگ ها و رسوبات حاصل از فرسایش این سنگ هاست. با این وجود می توان گفت انحلال کانی های موجود در سازندهای میوسن (مارن، شیل و ماسه و کنگلومرای قرمز) و پلیوسن (کنگلومرای با میان لایه های مارن و ماسه) بر آرسنیک آب زیرزمینی این ناحیه تاثیر داشته است.