تحلیل عناصر ساختاری کوه کمر حاجی، شمال باختر بیرجند

در منطقه کوه کمرحاجی در شمال باختر بیرجند، عناصر ساختاری مانند ساخت دوپشته(Duplex)، ساخت بالارانده(Pop-Up)، ساخت پهنه سه گوش(Triangle Zone)، ساخت گلواره (Flower structure)، چین و... وجود دارند. دوپشته های منطقه، به موازات سیستم گسل شکرآب، روند خاوری باختری دارند. گسل شکرآب یک گسل معکوس با مولفه چپ گرد است که در جنوب منطقه مطالعاتی قرار دارد و جزو یکی از شاخه های انتهایی گسل نهبندان به شمار می آید. بر اساس تحلیل هندسی جنبشی صورت گرفته، دوپشته های منطقه از نوع ساختارهای دم اسبی (Horsetil structure) هستند که این ساختارها از پهلو بر روی همدیگر قرارگرفته اند. در راستای عمود بر ساختارهای دم اسبی ساخت گلواره وجود دارد که باعث شده لایه های مرکزی دوپشته ها، مرتفع تر از لایه های کناری باشند. در منطقه، راندگی با جهت جابه جایی مخالف (Antithetic thrusts) حرکت راندگی اصلی دیده می شود. این راندگی، پس راندگی (Back Thrust) راندگی اصلی است. بلوک فرادیواره2 گسل، راندگی و پس راندگی آن، ساخت بالارانده موجود در منطقه می باشد. پس راندگی و راندگی جدیدتر نیز در منطقه مورد مطالعه تشکیل ساخت پهنه سه گوش را داده اند. در دوپشته های این منطقه پلکان ها (Ramp) دارای سازوکار امتدادلغز چپ گرد همراه بامولفه راندگی (Thrust) هستند. سکوهای(Flat) موجود در منطقه غیر افقی بوده و عمدتا سازوکار راندگی با مولفه چپ گرد دارند. با توجه به سازوکار سکوها، جهت انتقال به سمت باختر است و از آنجا که جهت جوان شدن پلکان ها بر روی فرادیواره پلکان های پیشین است (به عبارتی جهت جوان شدن به سمت پس بوم (Hinterland) است)، تشکیل دوپشته ها از مدل break back پیروی می کند. از آنجا که مدل فیزیکی فهم بهتری از مدل تشکیل و ارتباط ساختارهای منطقه به ما نشان می دهد، از مدل سازی تجربی استفاده کرده ایم. نتایج آزمایش نشان می دهد که یک ارتباط قوی بین هندسه سکو با هندسه ساختارهای موجود در منطقه وجود دارد. بر اساس تعیین فازهای تنش دیرین و روندهای کوتاه شدگی ناشی از فشردگی بر روی ساختارهای موجود در منطقه، مانند چین خوردگی ها و دوپشته ها مراحل دگرشکی مورد بررسی قرار گفت. بر این اساس دو مرحله دگرشکلی به دست آمد. در مرحله اول، محور تنش بیشینه به کمک درزه های مزدوج N42،00، درزه های کششی N40،07 و سطح محوری چین ها N38،14 است. مقدار کوتاه شدگی به دست آمده در این مرحله از دگرشکلی 46/ 41 درصد است. در مرحله دوم دگرشکلی محور تنش بیشینه به کمک درزه های مزدوج N83،02، درزه های کششی N84،00 و راستای راندگی های خاوری باختری بر اساس تصاویر ماهواره ای N90E است. در این مرحله گسل های امتدادلغز گسترش بیشتری داشته اند. براساس بازگرداندن مقطع خاوری باختری رسم شده بر روی دوپشته ها، مقدارکوتاه شدگی30/ 20 درصد و مقدار لغزش در امتداد سکو، 2640 متر به دست آمد. بر اساس تحلیل هندسی جنبشی صورت گرفته دوپشته ها در مرحله دوم دگرشکلی که با دگرشکلی پیشرونده همراه بوده است به وجود آمده اند.