تقابل «خود» و «دیگری» در دو نگاره از شاهنامه شاه تهماسب و شاهنامه شاه اسماعیل دوم، تحلیلی بر مبنای الگوی نشانه شناسی فرهنگی

تاریخ هر فرهنگی پیوسته ردی از دیگری را در خود دارد و تقابل دوگانه خود - دیگری همواره از جمله محورهای مطالعات فرهنگی بوده است. عناوینی همچون چگونگی مواجهه یک فرهنگ با دیگری و علل دامن زدن دولت ها به دیگری هراسی در این زمینه قابل طرح هستند. در این مقاله الگوی نشانه شناسی فرهنگی برای مطالعه چگونگی بازنمایی دیگری فرهنگی در دو نگاره از شاهنامه های مصور عهد صفوی (شاهنامه شاه تهماسبی و شاهنامه شاه اسماعیل دوم) انتخاب شده است. در مقاله پیش رو بر اساس برابر انگاری الگوی تقابلی خود و دیگری با تصاویر انسان و دیو در دو نگاره مورد نظر، به بررسی و تحلیل چگونگی سازوکار طرد فرهنگ دیگری در قلمرو نشانه ای تصویر پرداخته شده است. در نهایت، نتیجه این بررسی حاکی از آن است که: در دوگان تقابلی خود و دیگری، دیگری یا همان دیو توسط گروهی که خود را فرهنگ می دانسته اند بر خلاف حقیقت طبیعت یا نافرهنگ جلوه داده می شده، این عملکرد به نوعی سازوکاری بوده برای طرد فرهنگ دیگری و دوری از اختلاط با آن.