اصول و معیارهای نورپردازی میدان های شهری؛ ارزیابی کیفی میدان های شهر تهران

نورپردازی و روشنایی شهری علاوه بر تامین قابلیت دید، ایمنی و امنیت، نقشی مهم و کلیدی در ارتقاء عملکرد فضاهای شهری، کیفیت زندگی شبانه، تصویر ذهنی کاربران از فضای شهری در شب هنگام و هویت بخشی به فضاهای شهری ایفا می کند. بهره مندی از کلیه مزایایی که نورپردازی فضاهای شهری می تواند برای شهرها و ساکنانش فراهم کند، نیازمند در نظر گرفتن ابعاد متفاوت آن از ابعاد تکنیکی تا زیباشناختی، برنامه ریزی و طراحی شهری است. ضرورت این موضوع در میدان های شهری، بواسطه نقش ویژه آنها به عنوان یکی از اصلی ترین فضاهای جمعی شهر و سازنده هویت اجتماعی و کالبدی آن مطرح می شود. در این پژوهش تلاش شده است که با روش تحقیق توصیفی از طریق بررسی اسناد و مطالعات در این زمینه به راهنمای طراحی روشنایی در این فضاها و چک لیست مورد پژوهشی میدان های شهری دست یافته شود. فرآیند تهیه این راهنما براساس شناخت توقعات موضوعی از میدان های شهری که عبارتند از تعین فضایی، یکپارچگی، سکون و تجمع طلبی و بازتعریف آن ها در قالب سه اصل شناسایی شده زمینه گرایی، طرح تجهیزات روشنایی و رفاه بصری بوده است. در بخش مطالعات موردی، نمون ه هایی هدفمند از دو گروه متعارف میدان های منطقه ای و ناحیه ای و با درنظر گرفتن ویژگی های شاخص از نظر کالبدی، اجتماعی و فرهنگی، قدمت و نقش هویتی گزینش شدند که عبارتند از میدان های تجریش، ونک، مادر، صادقیه، هفت تیر، هفت حوض، انقلاب، فردوسی، امام)توپخانه(، بهارستان، محوطه پیاده تئاتر شهر و برج میلاد. ارزیابی روشنایی این میدان ها با روش مطالعا ت میدانی و بر اساس اعطای امتیاز به مولفه های اصلی و فرعی چک لیست پیشنهادی و با احتساب اوزان هر یک از مولفه های فرعی در دستیابی به مولفه اصلی بوده است. بر اساس نتایج حاصل از این بخش، اصل رفاه بصری در میدان های شهری تهران بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داد که نشا ندهنده اولویت این موضوع در طرح روشنایی این فضاها بوده است. کسب امتیازهای بسیار پایین تر در دو مولفه دیگر و به ویژه مولفه زمینه گرایی نشاندهنده بی توجهی به فرصت های موجود در زمینه به ویژه در میدان های تاریخی شهر تهران است. غفلتی که منجر به افول کیفیات عملکردی (زندگی شبانه، سرزندگی فضا و غیره) و ادارکی (تصویرذهنی، جهت یابی، خوانایی مجموعه فضاهای شهری و...) در میدان های شهر تهران شده است.