شناخت و تحلیل مسائل طراحی محیط معماری و شهرسازی از منظر اسلامی (در گستره قرآن و روایات)

اسلام ارزش های تعالی جویانه ای را در زمینه شهر و محیط زندگی انسانی مطرح کرده که امروزه با ظهور فرهنگ جدید و غفلت از ابعاد معنوی انسان مورد بی مهری قرار گرفته است. برای احیاء این ارزش ها در شهرسازی معاصر لازم است این ارزش ها از حالت عام و کلی به صورت مساله تخصصی تبدیل شوند. هدف از این مقاله طرح مسائل شهرسازی اسلامی و استخراج اصول مربوطه برای طراحان شهری و معماران می باشد. روش مورد استفاده در این مقاله مراجعه به منابع خطاناپذیر اسلامی و استنباط و استدلال منطقی است و با بررسی مبانی و متون دینی در مقایسه شیوه سنتی و تاریخی ساخت و ساز از یک سو و نیازهای جدید از سوی دیگر تلاش می شود اصول و ارزش ها برای تعالی انسان در شهر استخراج شود. مهم ترین این ارزش ها را می توان در کلیت شهر در عرصه هایی همچون ارزش شهر به منظور بسترسازی برای اشتغال، تفریح و سلامت جسمی، نظارت عمومی و توجه به اظهار شعائر دینی در عرصه شهر دانست. در محله نیز مسجد به عنوان مرکز محله با تشویق مردم به حضور در آن مطرح شده و بازار و مراکز فروش به عنوان تامین کننده مایحتاج مطرح می شود. کلیت محله ها از نظر شان فرهنگی و دینی اعتبارهای مختلف دارند و لازم است در انتخاب محله اسلامی این اعتبار مطالعه گردد. خانه ها نیز مهم ترین عرصه خصوصی و حریم خانوادگی بوده و نباید استقلال و حرمت آن ها با هر نوع مزاحمت همجواری خدشه دار شود. در مجموع هنگامی خانه، محله و شهر اسلامی خواهیم داشت، که معماران و شهرسازان ما با شناخت کافی از حکمت نظری و عملی اسلام در حوزه برنامه ریزی و طراحی محیط اقدام نمایند. بدیهی است که سایر ارکان شهر یعنی قوانین، مدیران و شهروندان نیز می بایست از مبانی اسلامی تبعیت نمایند.