بهینه سازی آب، کود نیتروژن و تراکم در کشت کلزا با استفاده از طرح مرکب مرکزی

تعیین مقدار بهینه منابع در اکوسیستم های کشاورزی، علاوه بر کاهش هزینه های تولید و حفظ منابع باعث کاهش آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه این منابع می شود. به منظور تعیین میزان بهینه مصرف منابع آب و نیتروژن و همچنین تراکم بهینه کلزا، آزمایشی در قالب طرح مرکب مرکزی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 90-89 به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی با توجه به سطوح بالا و پائین آب (1500 و 4000 مترمکعب)، نیتروژن (صفر و 400 کیلوگرم کود اوره در هکتار) و تراکم کلزا (50 و 150 بوته در متر مربع) با استفاده از نرم افزار Minitab طراحی شد. عملکرد دانه، تلفات نیتروژن، کارایی مصرف نیتروژن (NUE) و کارایی مصرف آب (WUE) به عنوان متغیرهای وابسته مورد اندازه گیری قرار گرفتند و با استفاده از یک مدل رگرسیونی، تغییرات این متغیرها تحت تاثیر تیمارها محاسبه گردید. مقدار بهینه آبیاری، نیتروژن و تراکم کلزا بر اساس سه سناریوی اقتصادی، زیست محیطی و اقتصادی- زیست محیطی برای حصول مقادیر مورد انتظار صفات مورد بررسی تعیین گردید. افزایش سطوح آبیاری و کود باعث افزایش عملکرد دانه و تلفات نیتروژن گردید، در صورتی که افزایش تراکم کلزا باعث افزایش عملکرد و کاهش تلفات نیتروژن شد. در سناریوی اقتصادی، مقدار بهینه آب، کود و تراکم کلزا به ترتیب برابر با 3643 متر مکعب، 186 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 149 بوته در متر مربع برآورد شد. همچنین مقدار بهینه این تیمارها در سناریوی زیست محیطی به ترتیب 1813، 12 و 150 و در سناریوی اقتصادی- زیست محیطی به ترتیب معادل 2639، 105 و 144 به دست آمد. بطور کلی بنظر می رسد مصرف منابع بر اساس سناریوی اقتصادی- زیست محیطی به دلیل توجه توام به مسائل اقتصادی و زیست محیطی نسبت به دو سناریو دیگر ارجحیت دارد.