واقعه و مقبل اصفهانی

دوره ادبی را که همزمان با روزگار صفوی در ایران رواج داشت، عده ای دوره انحطاط ادبی می دانند و گروهی برخلاف آنان معتقدند این دوره از دوره های پویا و پررونق ادب فارسی است که علاوه بر تداوم سنت های ادبی رایج در دوره های بعد، زمینه ظهور تجارب جدیدی فراهم آمد. در این مقاله، بی آنکه این دو دیدگاه ارزیابی شود، یکی از این تجربه های جدید به نام واقعه سرایی بررسی و تحلیل می شود. از شواهد و قرائن برمی آید که مبدع این خرده نوع ادبی، شاعری است به نام آقامحمد شیخا متخلص به مقبل اصفهانی (م. 1157 ق.) که از شاعران متعهد و معتقد شیعی بود. وی در ایام آشفته و ناامن اواخر عهد صفوی به تته و دکن پناه برد و دردستگاه نوابان و سخنوران آن دیار با اکرام و احترام روزگار را به سر برد. شیوه شاعری او در دوره های مختلف با اقبال بسیاری از شاعران مرثیه سرا روبه رو شد. مقبل در ساحت شعر فارسی سنتی بنیادی گذارد که امروز به «واقعه» شناخته می شود. واقعه را می توان از فروع «مرثیه» به شمار آورد. در این مقاله، ساختار و ویژگی های واقعه تببین می شود و نقش مقبل در شکل گیری و رواج این سنت ادبی بررسی و تحلیل می گردد