گزارش پیشرفت بیماری بلایت شمشاد جنگلی تا جنگل های استان گلستان

گونه شمشاد جنگلی با نام علمیBuxus sempervirens subsp. hyrcana از مهم ترین گونه های گیاهی همیشه سبز اختصاصی جنگل های حاشیه دریای خزر است. این گونه مختص ایران بوده و از اهمیت خاصی بین ذخایر جنگلی جهان برخوردار است. بیماری بلایت شمشاد از جنگل های گیلان و مازندران گزارش شده است (2، 3). عامل بیماری قارچ Calonectria pseudonaviculata می باشد که دارای چرخه های بیماری کوتاه و سریعی بوده و هر چرخه بیماری در شرایط مناسب کمتر از یک هفته تکمیل می شود (1). در نتیجه پیشرفت بیماری خیلی سریع بوده به طوری که در سال1391در سطح وسیع تری از سایر عرصه های شمشاد استان گیلان و جنگل های شمشاد مازندران مشاهده شد و انتشار بیماری به سرعت از غرب به شرق در حال توسعه و گسترش است و تا کنون میزان خشکیدگی به بیش از 15 هزار هکتار از رویشگاه های شمشاد رسیده است. در این تحقیق با توجه به پیشرفت سریع بیماری، مسیر حرکت و پراکنش بیماری پایش و عامل بیماری بازیابی شد. در این راستا در زمستان سال 1393 از ذخیره گاه شمشاد دو ناحیه چشمه بلبل و لیوان شرقی منطقه بندر گز که در مرز استان گلستان و مازندران واقع شده است و در سال های قبل علائم بیماری مشاهده نشده بود، نمونه برداری شد. نمونه های ساقه و برگ دارای علائم بیماری، پس از ضدعفونی سطحی توسط هیپوکلریت سدیم 5 درصد، روی محیط کشت سیب زمینی دکستروز آگار(potato dextrose agar) کشت شده و خالص سازی از پرگنه های قارچ به روش نوک ریسه انجام شد. رنگ پرگنه قارچ در محیط مذکور قهوه ای با هاله کرم در حاشیه آن مشاهده شد. با توجه به اینکه حداکثر دمای رشد برای این گونه، دمای 30 درجه سلسیوس است (1)، از این خصوصیت جهت تفکیک این گونه از سایر گونه های این جنس استفاده شد که نتایج عدم رشد جدایه ها در دمای 30 درجه سلسیوس را نشان داد. برای تولید اسپور جدایه های خالص شده به محیط کشت PCA (potato carrot agar) منتقل و تحت نور نزدیک فرا بنفش (near uv) رشد داده شد. پس از 15 روز کنیدیوم های سیلندری با انتهای گرد به فراوانی تولید شد. کنیدیوم ها واجد یک دیواره عرضی بوده و ابعاد آن ها (8/4) 4-6 × (3/47) 68-48 میکرومتر و استیپ ((Stipe بلند با جداره عرضی و به طول 90- 140 میکرومتر، در انتها دارای وزیکل بیضی شکل، در نوک دارای پاپیل و میانه آن دارای بیشترین عرض (μm10(بود. این گزارش از نظر انتشار این بیماری در تمامی گستره جنگل های هیرکانی ایران از منتهی علیه غرب (آستارا) تا شرق (استان گلستان) دارای اهمیت می باشد.