دیدگاه امام خمینی (ره) درباره حزب و تحزب

امام خمینی به عنوان مرجعی بزرگ و رهبر انقلاب اسلامی ایران و بنیان گذار جمهوری اسلامی در ایران با پدیه تحزب و احزاب سیاسی دارای دیدگاه خاصی است که می تواند در جامعه امروز ما راهگشا باشد. دیدگاه او را می توان در پنج مرحله مورد بررسی قرار داد. در اولین مرحله یعنی پیش از انقلاب اسلامی ایران امام خمینی به دلیل وابستگی احزاب سیاسی به بیگانگان یا فرمایشی و غیر آزاد بودن آنها، اصولا آنها را عامل پراکندگی در جامعه و نفوذ بیگانگان یا وابسته به رژیم می دید. از همین روی بطور کلی با فعالیت احزاب سیاسی و تحزب مخالفت ورزیده و فعالیت آنها را فتنه انگیز دانسته بود.
در مرحله دوم یعنی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران امام بر فعالیت احزاب مردمی و تامین کننده منافع مردم صحه گذاشته و فعالیت آنها را حتی احزاب غیراسلامی و نامسلمان را آزاد اعلام نمودند، اما این آزادی را مشروط به مضر نبودن فعالیت آنها برای اسلام و مصالح عمومی دانسته اند.
مرحله سوم رویکرد امام خمینی به احزاب سیاسی، سالهای نخستین بعد از انقلاب را در بر می گیرد. در این مقطع، امام که پراکندگی های ناشی از فعالیت گروه ها و احزاب سیاسی را می دید، بر بقای انقلاب و استمرار نظام نوپای اسلامی بیمناک شد و این پراکندگی ها را عاملی در جهت تضعیف انقلاب می دانست بنابراین به طورمکرر در سخنانشان، خواستار اتحاد گروه های سیایس در جامعه شدند ولی تذکرات امام در مورد وحدت بین گروه های سیاسی نتیجه بخش نبود. چهارمین مرحله از نگرش امام خمینی به فعالیت احزاب را از سال 1360 تا 1367 مورد بررسی قرار داده ایم؛ مقطعی که در ابتدای آن سازمان مجاهدین خلق (منافقین) دست به اقدام مسلحانه علیه نظام نوپای اسلامی زده بود؛ در این مقطع امام نظر چندان مثبتی به فعالیت احزاب نداشت و حتی احزاب اسلامی که به وسیله یاران امام نیز تاسیس شده بودند – نظیر حزب جمهوری اسلامی – منحل شدند.
پنجمین و آخرین بخش این پژوهش به رویکرد امام خمینی نسبت به حزب و پدیده تحزب بعد از سال 1367 می پردازد که در این زمان، با پایان یافتن جنگ و تثبیت نظام، فضا برای فعالیت احزاب بیشتر مهیا شد بطوری که امام با انشعاب در جامعه روحانیت مبارز و تشکیل مجمع روحانیون موافقت کرد.