بررسی ذخیره اسپرم و تولید مثل زمستانه در افعی زنجانیVipera albicornuta

با توجه به ضرورت حفظ نسل مارها به منظور استفاده های بشری و از لحاظ زیست محیطی و به دلیل بومی بودن افعی زنجانی که مختص ایران و بدون زیرگونه است و در سال 2008از نظر حفاظت زیست محیطی در مرحله آسیب پذیر در طبقه بندی لیست سرخ سازمان حفاظت محیط زیست (IUCN)، قرار گرفته، هدف از این پژوهش بررسی ذخیره اسپرم و تولید مثل زمستانه این حیوان است.
پس از نمونه برداری 11 حلقه افعی زنجانی نر در زمستان سال 1390 از منطقه بستان آباد در آذربایجان شرقی، پارامترهای تولیدمثلی افعی زنجانی(ایران)، در سطح میکروسکوپی و ماکروسکوپی، بررسی مجرای تولیدمثلی نر،پارامترهای اسپرم کانال دفرانی شامل غلظت، حرکت و مورفولوژی، وزن و حجم بیضه، ارزیابی سلول های اسپرماتوژنیک در لوله های اسپرم ساز و هم چنین وزن وطول بدن و طول دم مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج نشان داد که حداکثر وزن بدن 248.33 ± 32.81 گرم، طول بدن 76.41 ± 4.12 سانتی متر در بهمن ماه، طول دم 4.87 ± 0.62 سانتی متر در اسفند ماه و بیشترین مقدار حجم بیضه راست 666.13 ± 110.58 میلی متر مکعب مربوط به ماه بهمن و چپ 667.52 ± 189.08 میلی متر مکعب در اسفند ماه، بیشترین طول مجاری راست و چپ به ترتیب 5/ 19 و 16.66 ± 2.54 سانتی متر مربوط به دی ماه و بهمن ماه، حداکثر غلظت اسپرم در بهمن ml/104×15، مورفولوژی اسپرم در بهمن 88.61±12.18 % طبیعی و بالاترین تحرک اسپرم33.79 ± 22.91 مربوط به اسفند بود و مشاهده شد که میزان تحرک از ناحیه پروگزیمال به دیستال رو به افزایش است.
با توجه به یافته ها، مورفولوژی مجرای تولیدمثلی افعی زنجانی نر شامل 3 قسمت پروگزیمال، مدین و دیستال بود که شبیه افعی حفره دار(Crotalus durissus terrificus)از منطقه معتدل جنوب شرقی برزیل می باشد. این میزان تولید اسپرم در ماه های بهمن و اسفند ممکن است به دلیل مرحله ی پس از جفت گیری (فصل پاییز) باشد.