بررسی عوامل موثر بر رسوب زایی لس ها با کاربرد مدل فیزیکی شبیه ساز باران

لس ها یکی از نهشته های مهم کواترنری در شمال شرق ایران اند و از میزان فرسایش بالایی برخوردارند. تحقیق حاضر با استفاده از یک دستگاه شبیه ساز باران قابل حمل با پلات یک متر مربع با هدف تعیین عوامل مهم موثر بر رسوب زایی لس ها در محدوده حوضه آبخیز گرگانرود انجام شد. برای تهیه نقشه واحدهای کاری، نقشه های کاربری اراضی، شیب، و اشکال فرسایش با استفاده از امکانات GIS تلفیق شد. سپس، در مجموع، طی 69 آزمایش در 23 واحد کاری با شبیه ساز باران میزان رواناب و رسوب به دست آمده اندازه گیری شد. برای تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و نوع کانی رسی و وزن مخصوص ظاهری در مجاورت هر پلات از مواد سطحی نمونه برداری شد. در محل استقرار شبیه ساز باران جدول اطلاعات توصیفی شامل مختصات جغرافیایی، درصد شیب، ارتفاع، عمق افق A و دیگر اطلاعات ضروری تکمیل شد. برای تعیین ارتباط منطقی میان متغیرهای مختلف از همبستگی و تحلیل رگرسیون استفاده شد. هرچند به نظر می رسید عوامل بسیاری در تولید رواناب و رسوب در لس ها موثرند، نتایج نشان داد شمار معدودی عامل کلیدی در این منطقه نقش تعیین کننده تری دارند؛ به طوری که شیب مهم ترین عامل کنترل میزان رسوب زایی در لس هاست و پس از آن میزان سیلت نمونه قرار دارد. نتایج رگرسیون چندگانه مدلی ایجاد کرد که 80 درصد تغییرات رسوب را مشخص می کند. در مدل به دست آمده شیب، میزان سیلت، و ظرفیت تبادل کاتیونی ارتباطی مثبت و میزان کاتیون کلسیم ارتباطی منفی با میزان رسوب زایی دارد.