اثرات تنش خشکی و تلقیح کودهای زیستی بر رشد، عملکرد و ترکیبات اسانس آویشن (Thymus vulgaris L.)

آویشن (Thymus vulgaris L.) درختچه چند ساله معطر و متعلق به خانواده نعناع می باشد که دارای خواص ضد اسپاسم، ضد عفونی کننده، ضد نفخ، ضد سرفه، خلط آور و آنتی اکسیدان می باشد. به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و کودهای زیستی بر رشد، عملکرد و ترکیبات اسانس آویشن، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل در سال های زراعی 1390-1391 و1391-1392 اجرا شد. کرت های اصلی شامل آبیاری با 90، 70، 50 و 30 درصد ظرفیت زراعی و کرت های فرعی شامل تغذیه گیاه با کودهای زیستی نیتروکسین، بیوفسفر و میکوریزا به صورت بذر مال بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، وزن تر و خشک سرشاخه های گلدار و درصد، عملکرد و ترکیبات اسانس آویشن بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی، کود زیستی و برهمکنش آنها بر کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. بیشترین ارتفاع بوته (09/35 سانتی متر)، وزن تر و خشک سرشاخه های گلدار (به ترتیب 52/103 و 27/43 گرم در بوته) و عملکرد اسانس (350/0 میلی لیتر در بوته) در تیمار 90 درصد آبیاری و کود زیستی نیتروکسین حاصل شد. حداکثر مقدار اسانس با 413/0 درصد به تیمار 70 درصد آبیاری و کود زیستی نیتروکسین تعلق داشت. مهم ترین جزء تعیین کننده عملکرد اسانس در آویشن وزن تر سرشاخه های گلدار بود. گیاهان تحت آبیاری با 70 درصد ظرفیت زراعی دارای بیشترین درصد نسبی تیمول (برای کود زیستی نیتروکسین، بیوفسفر و میکوریزا به ترتیب 32/71، 68/50 و 71/47 درصد) بودند که این اثر با کاهش محتوای پارا-سیمن همراه بود. کود زیستی نیتروکسین نسبت به سایر کودها توانست تنش خشکی را بهتر تعدیل نماید و موجب بهبود رشد، درصد و عملکرد اسانس و ترکیب فنلی تیمول آویشن شود. بنابراین، به نظر می رسد که در راستای نیل به اهداف کشاورزی پایدار به جای کودهای شیمیایی قابل توصیه باشد.