تحلیل آماری زمینه های آب و هوایی بیابان زایی در ایران

در این مقاله برای بررسی میزان آسیب پذیری ایران به بیابان زایی از شاخص بیوکلیماتیک یونپ (برنامه محیط زیست ملل متحد) استفاده شد. ابتدا داده های مربوط به دو پارامتر میانگین دمای سالانه و جمع بارش سالانه 45 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک برای یک دوره 30 ساله (2005-1976) از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. سپس شاخص یونپ برای کل ایستگاه ها محاسبه و نقشه پهنه بندی آن برای کل ایران تهیه شد. در ادامه با استفاده از آزمون آماری-گرافیکی من-کندال که یکی از روش های پیشنهادی سازمان هواشناسی جهانی برای تحلیل سری های زمانی می باشد روند تغییرات شاخص یونپ در گستره ایران بررسی شد. بر اساس شاخص یونپ مشاهده شد که بیش تر مساحت ایران تحت سیطره اقالیم خشک و نیمه خشک می باشند که از لحاظ کلاس خطر بیابان زایی در طبقه شدید و بسیار شدید قرار می گیرند. نتایج آماره من–کندال نشان می دهند که از بین 45 ایستگاه مورد مطالعه تنها 8 ایستگاه دارای روند معنادار بوده اند. در سه ایستگاه بیرجند، تبریز و مشهد روند تغییرات شاخص یونپ دارای روند منفی بوده که نشان از تمایل تغییر اقلیم این ایستگاه ها از اقلیم نیمه خشک به اقلیم خشک را دارند. شاخص یونپ دو ایستگاه ارومیه و خوی نیز دارای روند منفی بوده اند، اما با این تفاوت که اقلیم این دو ایستگاه تمایل به سمت اقلیم نیمه خشک را نشان می دهند. روند تغییرات در ایستگاه سنندج در غرب ایران نشان از جابجایی بین اقلیم نیمه مرطوب با اقلیم نیمه خشک و ایستگاه یزد از اقلیم خشک به اقلیم فرا خشک دارد. اما ایستگاه زابل در شمال استان سیستان و بلوچستان تنها ایستگاهی بوده است که روند یونپ آن مثبت بوده است. یعنی روند تغییرات آن از اقلیم فراخشک به سمت اقلیم خشک بوده است. ایستگاه های نامبرده تنها ایستگاه هایی بودند که روند تغییرات آن ها در سطح احتمالاتی 05/0=α معنی دار بوده است.