وزیران امور خارجه در دوره ناصرالدین شاه

در دوره ناصرالدین شاه مناسبات خارجی ایران به صورت چشمگیری توسعه یافت و متناسب با آن، امور خارجی از حیطه وظایف دربار و شخص صدراعظم، به وزارت امور خارجه منتقل شد،که 28 سال از تاسیس آن می گذشت. این تحول، با آغاز حکومت ناصرالدین شاه و صدارت امیرکبیر مصادف بود؛ صدراعظم مقتدری که خود، سابقه سال ها حضور موفق در هیات های سیاسی اعزامی به دیگر ممالک را در کارنامه داشت و به اهمیت تشکیلات امور خارجی کاملا واقف بود. اگرچه عمر کوتاه صدارت، فرصتی برای تحقق افکار بلند آن بزرگ مرد باقی نگذاشت، اما تربیت یافتگان و نهادی که او بنیان نهاد، میراث گرانقدری برای عرصه تشکیلات خارجی ایران بود. در مقاله حاضر بر پایه روش توصیفی تحلیلی، ضمن معرفی وزرای امور خارجه در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، به بررسی شرایط و عملکرد دوران وزارت هریک از آنها می پردازیم. بر اساس نتایج تحقیق روشن شد که وزارت امور خارجه نیز مانند سایر ارکان دیوانی عصر قاجار، در میدان دو قطبی روس انگلیس گرفتار بود و جدال سخت میرزا سعید خان و میرزا حسین خان بر سر منصب این وزارت، جز تباهی و ناکارآمدی سیاست خارجی ایران حاصلی در پی نداشت.