بررسی تنوع گونه ای، ساختاری و کارکردی علف های هرز بوم نظام های ارگانیک و رایج برنج (Oryza sativa)

به منظور ارزیابی تنوع گونه ای، ساختاری و کارکردی علف های هرز بوم نظام های برنج استان مازندران، مطالعه ای طی سال زراعی91-1390 در شهرستان های بابل و بابلسر اجرا گردید. نمونه های تصادفی از 9 کوآدرات 1متر×1متر مزارع دو بوم نظام برنج تحت مدیریت ارگانیک و رایج، طی چهار مرحله (پنجه زنی، ساقه روی، پرشدن دانه و پس از برداشت) به دست آمد. میزان تنوع، یکنواختی، فراوانی و تشابه علف های هرز، به تفکیک جنس و گونه تعیین گردید. تجزیه داده ها با استفاده از آزمون t و گروه بندی از طریق تجزیه خوشه ایبه روش سلسله مراتبی انجام گردید. میانگین شاخص های تنوع در نظام رایج، طی دو مرحله پنجه زنی و ساقه روی، بیشتر از نظام ارگانیک و طی مراحل پرشدن دانه و پس از برداشت، کمتر از آن بود. براساس هر دو شاخص تنوع سیمپسون و شانون-واینر، در سطح تشابه 76 درصد، دو خوشه تشکیل گردید. مبتنی بر شاخص های یکنواختی کامارگو و اسمیت-ویلسون، به ترتیب در سطح تشابه 83 و 82 درصد، دو خوشه ایجاد شد. دامنه شاخص تشابه از 1/89 تا 83/96 درصد متغیر بود. در مجموع گروه بندی علف های هرز، براساس فراوانی نسبی، طی مراحل مختلف نمونه برداری، حاکی از وجود دو خوشه در سطح 78 درصد و چهار خوشه در سطح تشابه حدود 85 درصد بود. در گروه بندی مراحل نمونه برداری براساس تراکم کلیه علف های هرز، دو خوشه در سطح تشابه 39 درصد به دست آمد. مبتنی بر نتایج حاصل از این تحقیق، تعداد کل علف های هرز نمونه گیری شده در مزارع دو بوم نظام رایج و ارگانیک برنج، شامل 10 گونه از 8 جنس 4 خانواده بود. در این میان به تناسب شکل رویش، 75 درصد خانواده ها تک لپه و 25 درصد آن ها دولپه بودند. خانواده گندمیان با سه گونه متنوع ترین خانواده علف های هرز تک لپه و C4 بودند، همچنین دو علف هرز سمج از چهار گونه دارای خصوصیت مربوط، متعلق به خانواده گندمیان بودند. خانواده جگن ها، دو گونه از چهار گونه چند ساله را به خود اختصاص دادند. علف های هرز خانواده گندمیان و جگن ها، حدود 70 درصد علف های هرز موجود در دو بوم نظام را شامل شدند. این مطالعه نشان داد که ساختار و کارکرد علف های هرز، تحت تاثیر نظام های مدیریتی متفاوت بود.