پاسخ عملکرد دانه هیبریدهای ذرت به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد

تنش خشکی مهم ترین عامل محدود کننده رشد گیاهان زراعی از جمله ذرت، که بعد از گندم و برنج سومین غله مهم دنیا به شمار می رود، محسوب می شود. کمبود آب در مراحل مختلف رشد، آثار متفاوتی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت دارد. به منظور بررسی تغییرات عملکرد دانه و اجزای عملکرد چهار هیبرید ذرت در پاسخ به تنش خشکی در مراحل مختلف رشد، پژوهشی مزرعه ای به صورت آزمایش کرت های یک بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو سال زراعی 1388 و 1389 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز طراحی و اجرا شد. عامل اصلی مرحله اعمال تنش در چهار سطح: آبیاری مطلوب و قطع آبیاری در مراحل رشد رویشی (8 برگی تا پیش از گل دهی)، گل دهی و پر شدن دانه و عامل فرعی چهار هیبرید ذرت شامل: زولا، BC666، ماکسیما و SC704 بودند. تجزیه مرکب داده های دو سال نشان داد که تنش خشکی بر همه صفات بجز تعداد ردیف دانه در بلال اثر معنی داری داشت. تنش خشکی در مرحله رشد رویشی، ارتفاع بوته را به نحو معنی داری (2/10 درصد) کاهش داد. هم چنین تنش در مرحله گل دهی باعث کاهش 6/12 درصدی طول بلال، 8/17 درصدی تعداد دانه در بلال، 1/29 درصدی عملکرد دانه و 4/20 درصدی شاخص برداشت گردید. بیشترین کاهش در وزن هزار دانه (3/10 درصد) نیز در تیمار تنش در مرحله پرشدن دانه به دست آمد. هیبرید SC704 دارای بیشترین ارتفاع بوته (07/ 281 سانتی متر)، طول بلال (45/19 سانتی متر)، تعداد دانه در بلال (62/710)، عملکرد بیولوژیک (25368 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (11291 کیلوگرم در هکتار) و وزن هزار دانه (49/316 گرم) بود. هیبرید ماکسیما بیشترین شاخص برداشت (99/46 درصد) را به خود اختصاص داد. بر اساس نتایج این پژوهش، حساس ترین مرحله زندگی ذرت به تنش خشکی، گل دهی بود. اگرچه تنش خشکی در همه مراحل رشد ذرت کاهش عملکرد دانه را به دنبال داشت، لیکن در شرایط کمبود آب می توان با پذیرش افت اندکی در عملکرد دانه، آبیاری در مرحله رویشی را حذف و به سایر گیاهان زراعی اختصاص داد. با توجه به نتایج این پژوهش می توان هیبرید SC704 را برای مناطق بدون محدودیت آب و هیبرید ماکسیما را برای شرایط دارای محدودیت آب توصیه کرد.