فرایند نردبانی تفکر و تخیل از نگاه فارابی

رابطه تخیل و تفکر در خور، تامل است؛ به این معنا که آیا خلاقیتهای خیال میتواند منجر به اندیشه ورزی و ادراک عقلی شود یا نه. فارابی خیال را برخوردار از خلاقیتهای ذومراتب و توانایی حفظ تصاویر محسوسات، تفصیل و ترکیب آنها، تصویرسازی از سایر صور و حتی معانی و مفاهیم میداند و بر آن است که انسان میتواند بر معقولات و معانی و مفاهیم، خواه عملی و خواه نظری، لباس خیال بپوشاند و آنها را به ادراک حسی مخاطب بنشاند. مخاطب پس از دریافت و ادراک حسی، با نردبان خیال به مرتبه معقولات بالا میرود. اگر این معقولات از برهان یا وحی اخذ شده باشند، سعادت را محاکات کنند، مخاطب بر نردبان خیال به مقام برهان یا وحی نزدیک می شود و به سعادت نایل میگردد. اگر کلیات و مفاهیم شامل شقاوت و نقص و رذیلت، جامه خیال بپوشند، مخاطب به حضیض شقاوت و رذیلت سقوط میکند.