بررسی دیدگاه های فقهی در مورد پیام های گمراه کننده

اهمیت انتقال پیام در عصر ارتباطات امری بدیهی است. اسلام همان گونه که به خوراک و غذای مادی توجه دارد و برای آن حد و مرز در نظر گرفته است برای خوراک معنوی انسان ها نیز محدودیت قائل شده است.
بحث «کتب ضاله» در منابع فقهی در حقیقت به کم و کیف همین محدودیت می پردازد اما تبیین و توضیح این معنا، دلایل لزوم و محدودیت، متعلقات حکم و رفع شبهات مطرح شده در گذشته و حال تحقیقی را می طلبید که مقاله حاضر پاسخگوی آن است. نتیجه بررسی های مختلف نشان از عمومیت معنای «کتاب» دارد و هر نوع رسانه را شامل است. «ضلال» در نظر فقها، گمراهی در پیام های دینی اعم از عقاید، اخلاق و احکام است. البته در لغت، تفاسیر و روایات، هر آنچه در مقابل راه حق و رشاد باشد، ضلال است و هر پیامی که به نوعی با حق و هدایت و رشاد مقابله کند، ضال و گمراه گر است.
حکم حرمت عمومیت دارد و ایجاد و تالیف و تولید و ترجمه و نشر و تدریس و... را نیز شامل می شود. شبهات مطرح شده در این مسئله و القائاتی که آزادی و رهایی انسان ها را در این باب مطرح می کند، با عملکرد اندیشمندان در همه زمینه ها و حتی در همین وادی ناسازگار است و عقل و نقل برای همه آنها جواب های قاطع و روشن دارد.
با معرفی محورهای کلی زیر، به عنوان مصادیق کلی پیام ممنوع، این بحث علمی نظری تا حدودی کاربردی شده است. این محورها عبارتند از: کذب و افترا، ایجاد یاس و نومیدی از رحمت خدا و اطمینان خاطر دادن از مکر او، افشای اسرار، تحریک و تشویق بی بند و باری شهوانی، کفر و انکار ضروریات دین، دشنام و سب و توهین به اولیای خدا و مؤمنان و ترویج مکاسب حرام.