برخی تغییرپذیری های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی بذرهای کنجد (Sesamum indicum) در شرایط مختلف نگهداری

کنجد از گیاهان روغنی بسیار مهم بوده که به علت درصد روغن بالای بذر آن در شرایط نگهداری دچار زوال شده و بنیه آن کاهش می یابد. در همین راستا آزمایشی در سال 1390 در آزمایشگاه بذر پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار 50 بذری، با چهار سطح رطوبت بذر 5، 9، 13 و17 درصد و دمای انبارداری 5، 15، 25، 35 و 45 درجه سلسیوس و زمان (صفر، یک، دو، سه چهار، پنج و شش ماه) اجرا شد. پس از اعمال این تیمارها، بذرها به شرایط جوانه زنی استاندارد منتقل شدند و آن گاه شاخص های جوانه زنی و بنیه بذر ارزیابی شد. در مرحله بعد از بین تیمارها، چهار تیمار گزینش شد و پس از استخراج روغن و تهیه متیل استر توسط دستگاه رنگ نگاری (کروماتوگرافی) گازی تغییرپذیری های اسیدهای چرب آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر متقابل سه گانه دما و رطوبت بذر و زمان بر صفات درصد جوانه زنی کل، سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه بذر در سطح 1 درصد معنی دار شد. با افزایش زمان انبارداری هدایت الکتریکی افزایش یافت. تاثیر زوال بذر بر ترکیب اسیدهای چرب بذر در سطح 5 درصد معنی دار شد. با افزایش زوال بذر اسید های چرب پالمتیک، استئاریک و لینولنیک افزایش و اسیدهای اولئیک و لینولئیک کاهش یافت. بیشترین درصد اسید چرب لینولنیک مربوط به تیمار بذرها با رطوبت 13 درصد، دمای 15 درجه سلسیوس و مدت زمان پنج ماه انبارداری بود که نسبت به شاهد 83/71 درصد افزایش یافت.