پیش بینی تغییر کاربری اراضی و پوشش زمین با بهره گیری از داده های ماهواره ای و مدل زنجیره ای مارکوف (بررسی موردی: حوضه دویرج، استان ایلام)

پوشش سطح زمین و کاربری آن به دلیلی فعالیت های انسانی دست خوش تغییر و تحول زیادی می شود. شناسایی و کشف این تغییرات می تواند به مدیران و برنامه ریزان کمک کند تا نیروهای موثر در ایجاد این تغییرات را شناسایی کرده و از آن در سطوح مختلف برنامه ریزی استفاده کنند. بررسی مقدار تغیر و تخریب منابع در سال های گذشته و امکان سنجی و پیش بینی این تغییرات در سال های آینده می تواند در برنامه ریزی و استفاده بهینه از منابع و کنترل و مهار تغییرات غیراصولی در آینده، نقش قابل توجهی داشته باشد. روش های متنوعی برای پیش بینی تغییرات پوشش و کاربری اراضی وجود دارد که از جمله آنها می توان به مدل زنجیره ای مارکوف اشاره کرد. در این پژوهش با بهره گیری از داده های ماهواره لندست، سنجده (1364) TM و (1379 و 1386) ETM+ و اطلاعات جانبی و مدل زنجیره ای مارکوف، تغییرکاربری اراضی و پوشش زمین طی 22 سال در منطقه دویرج استان ایلام بررسی شده است. پس از انجام تصحیحات لازم بر روی تصاویر ماهواره ای و انجام بازدیدهای میدانی، طبقات مختلف کاربری اراضی تعریف و نمونه های آموزشی انتخاب و نتایج حاصل از ارزیابی دقت طبقه بندی ها با بهره گیری از ضریب کاپا به دست آمده است. نتایج حاکی از کاهش وسعت پوشش جنگلی و مراتع متوسط حوضه (به ترتیب 9/2 و 07/17 درصد) و روند افزایشی کاربری مرتع فقیر، کشاورزی، اراضی مسکونی و اراضی بایر (به ترتیب 17/9، 96/2، 40/0 و 44/7 درصد) که بیانگر تخریب کلی در منطقه و جایگزینی کاربری های ضعیف تر در منطقه است. در پایان با بهره گیری از مدل مارکوف وضعیت طبقه های کاربری اراضی 14 سال آینده (سال1400) مورد پیش بینی قرار گرفت. نتایج حاصل از ماتریس پیش بینی تغییرات بر مبنای نقشه های سال های 1379 و1386 نشان داد که در فاصله زمانی 1400-1386، احتمال می رود 62% جنگل، 38% مرتع متوسط، 64% مرتع فقیر، 72% کشاورزی، 69% اراضی مسکونی و 76% اراضی بایر بدون تغییر باقی بمانند، که مرتع متوسط دارای بالاترین پایداری و از طرف دیگر مرتع فقیر کمترین پایداری را خواهند داشت. نقشه های کاربری شبیه سازی شده توسط مدل مارکوف می توانند به عنوان سیستم هشداریبرای پیامدها و تاثیرات آینده تغییرات کاربری به خدمت گرفته شود.