بازشناسی منظر فرهنگی - آیینی هورامان با تاکید بر مراسم زیارت پیرشالیار

منظر فرهنگی شامل تعامل عوامل مختلف فرهنگی طبیعی میان انسان و محیط در طول تاریخ است. علاوه بر این مناظر فرهنگی واجد هویت، تاریخ، حافظه جمعی و ارزش های یک منطقه هستند و از این رو حفاظت از آنها امری مهم و حایز اهمین فراوانی است. منطقه هورامان کردستان با مرکزیت فرهنگی زیارتگاه پیرشالیار و رسوم مرتبط با آن امروزه به منظر فرهنگی و شناسنامه هورامان تبدیل شده است. زیارتگاه پیرشالیار به لحاظ موقعیت جغرافیایی همچون دیگر زیارتگاه ها و اماکن مقدس ایران باستان و خصوصا بناهای مقدس زرتشتی که از قرنها پیش در سرزمین ایران ساخته شده اند، در کنار کوه، چشمه و درخت قرارگرفته است که یادگاری از باورهای کهن ایرانیان مبتنی بر طبیعتگرایی بوده و ریشه در اعتقاد به ایزدان طبیعت داشته است. از طرفی میراث فرهنگی معنوی در قالب: مراسم زیارت، پوشش، رسوم، جشنها و... در کنار عوامل کالبدی به عنوان عواملی مهم و هویتبخش در میان هورامیان برجای مانده است. این مجموعه، منظری فرهنگی- آئینی را به وجود آورده است که واجد ارزشهای بسیاری است. این پژوهش برای نخستین بار نشان میدهد که فرهنگ ساکنان و زائران زیارتگاه پیرشالیار در طول زمان سبب شکلگیری رفتار و کنشهای خاص و به تبع آن منظری فرهنگی با محوریت زیارت و آیین گردیده است و نوعی الگوی رفتاری را در منطقه نهادینه کرده است. پژوهش حاضر برای اولین بار به دنبال آن است که با معرفی و بررسی ویژگی های منحصر به فرد منظر فرهنگی این منطقه از دیدگاه هورامیان و گردشگران به تبیین آن بپردازد. روش پژوهش در این تحقیق مطالعه اسناد کتابخانه ای و مروری بر ادبیات و مبانینظری تحقیق و همچنین مشاهدات میدانی و پیمایش منطقه بوده است. یافته های این پژوهش نشان میدهند که فرهنگ ساکنان و زائران پیرشالیار در طول زمان سبب شکلگیری نوع خاصی از منظر فرهنگی در هورامان شده است. در حقیقت میتوان چنین بیان داشت که تعامل هماهنگ «بستر طبیعی زمین(طبیعت)»، «ملاحظات فرهنگی و آئینی(معنوی)» و «معماری خاص منطقه(کالبدی)» سبب بروز و ظهور «ویژگی های بنیادین منظر فرهنگی آئینی» هورامان شده است که با وجود شباهت های ساختاری با سایر مناظر فرهنگی دارای ویژگی هایی منحصر به فرد و یگانه میباشد.