جایگاه بندر تیس در تجارت ادویه و پانیذ (نیشکر)

تیس (طیس)، یا تیز، مهم ترین بندرگاه و مرکز بازرگانی ناحیه تاریخی مکران است. بقایای آثار باستانی آن، دلیل بر اهمیت و پیشینه تاریخی آن است؛ هم چنین جغرافی نویسان وتاریخ نگاران قدیمی در کتاب های خود از اهمیت این بندر تجاری نام برده اند.
تیس در روزگار ساسانیان بندر غربی استان مکران به شمار می آمد و بر سر راه دریایی ادویه قرار داشت. در قرون نخستین اسلامی از تیس به عنوان بندری کوچک اما مهم، در سواحل جنوبی ایران یاد شده است و یکی از مهم ترین بنادر در کرانه دریای مکران به شمار می رفته که بازرگانان از طریق آن با بنادر تجاری هندوستان و هم چنین شرق آفریقا در ارتباط بوده اند.
مهم ترین دوره رشد و رونق بندر تیس در زمان سلطنت سلجوقیان کرمان بود، به گونه ای که در منابع تاریخی آمده است، از چنان رشدی برخوردار گردید که از دیدگاه بازرگانی برجزیره هرمز برتری یافته، هم چنین مرکزی برای خرید و فروش نیشکرمکران (پانیذ) و یکی از مسیرهای مهم تجاری جاده ادویه بوده است.
پرتغالی ها نخستین کشور استعماری بودند که در سال 912 . ق به دریای مکران حمله کردند و وارد تیس شدند، پس از آنها انگلیسی ها بر این منطقه چیرگی یافتند، با ورود اروپایی ها به آب های گرم و آزاد جنوبی ایران و رکود تولید و صدور پانیذ و هم چنین رونق بنادرحوزه خلیج فارس وجزایر کیش و قشم رفته رفته در اواخر دوره صفویه بندر تیس اهمیت خود را در سواحل مکران از دست داد به گونه ای که امروزه از آن بندر تجاری نامی جز روستایی کوچک باقی نمانده است.