انگیزه های خودمراقبتی از منظر آیات و روایات

خودمراقبتی، رفتاری است که فرد با اتکا به دانش، توان و مهارت خود از سلامت خویش، مراقبت می کند و ارتباط مستقیمی با خواست و انگیزه افراد دارد؛ زیرا انگیزه ها، چراهای رفتار هستند و موجب آغاز و ادامه فعالیت می شوند. از طرفی، پیشوایان دینی به منظور جهت بخشی رفتاری و ارتقای سبک زندگی پیروان خود، همواره چراهای رفتارهای مورد انتظار دین از آنان را تبیین کرده اند و با بیان فلسفه احکام و نیز ذکر آثار و فواید عمل به دستورات دینی، انگیزه های افراد را برای تکرار و تقویت رفتار مورد نظر، افزایش داده اند. این مقاله، به منظور تعیین و دسته بندی انگیزه های تقویت کننده رفتار های خودمراقبتی که در آیات و روایات ذکر شده، تنظیم شده است.
پژوهش حاضر، با روش کتابخانه ای و با مطالعه قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) انجام شده است. در مطالعه روایات ابتدا با مرور جامع «دانش نامه احادیث پزشکی»، تالیف آیت الله محمدی ری شهری و نیز کتاب طب النبی(ص)، روایات متناسب با هدف پژوهش انتخاب و سپس با مراجعه به منابع اصلی، روایات مطالعه و استخراج شد.
در پژوهش حاضر، پانزده انگیزه تقویت کننده رفتار خودمراقبتی از قرآن و روایات استخراج و بر اساس منبع انگیزش آنها در قالب چهار دسته کلی منبع انگیزش معنوی، منبع انگیزش مادی (جسمی)، منبع انگیزش کسب خوشی و منبع انگیزش اجتناب از ناخوشی دسته بندی شده و هر کدام با استناد به آیات یا روایات مربوطه، توضیح داده شده است.
دین اسلام جهت تقویت رفتار خودمراقبتی در افراد، انواع مختلفی از انگیزه ها را به کار گرفته است؛ به بیان دیگر، آموزه های دینی از منابع انگیزش مختلف (درونی- بیرونی و یا پنج دسته منبع انگیزش فردی) استفاده کرده و به این ترتیب به تقویت رفتار مخاطبان خود در سطوح مختلف پرداخته است. شناخت این انگیزه ها، مسئولان و سیاست گذاران عرصه سلامت را یاری می دهد تا با تقویت باورهای دینی افراد، در راستای فرهنگ سازی و ارتقای فرهنگ خودمراقبتی در جامعه گام های موثرتری بردارند.